De Afrikaanse olifant staat bekend als het zoogdier dat de minste slaap nodig heeft. Recent onderzoek toont aan dat dit ook geldt voor de zeeolifant! Gedurende de zeven maanden dat hij op zee verblijft slaapt hij maar twee uur per etmaal. Hoe dan?
Onderzoekster Jessica Kendall-Bar, werkzaam bij het Scripps Instituut voor Oceanografie in San Diego, startte haar onderzoek aan de Universiteit van Californië. Voor het eerst werd slaapgedrag van de zeeolifant bestudeerd. Dát de dieren onder water sliepen werd op basis van waarnemingen aan het zeeoppervlak wel vermoed, maar hóe dat precies in zijn werk gaat wisten we nog niet. De recente in Science gepubliceerde studie toont aan dat ze tot maximaal twee uur per etmaal slapen en dat ze dat heel diep in de oceaan doen.
Zee of strand
Opmerkelijk is het enorme verschil in slaapbehoefte van de zeeolifant tussen de periodes op zee en die op het land. Op het strand kun je ze tot wel tien uur lang zien dutten en luieren. Kendall-Bar:
“Je zou kunnen zeggen dat zeeolifanten er een soort dubbele levensstijl op na houden. Voor een zoogdier is een dergelijke mate aan flexibiliteit vrijwel ongekend.”
Testen van nieuwe hoofddeksels
Van eerdere waarnemingen was al bekend dat zeeolifanten korte momentjes aan de oppervlakte komen om vervolgens voor een langere periode, tot een half uur, in de zee weg te duiken. Om na te gaan wat ze onder water doen, ontwikkelde Kendall-Bar een hoofdkap met slaapsensoren die ook voor mensen wordt gebruikt. Uiteraard is haar versie waterdicht, bestand tegen grote waterdruk en gevoelig genoeg om hersengolven te detecteren door een dikke laag blubber op de kop van het dier. In 2019 kreeg Kendall-Bar de gelegenheid om de hoofdkap uit te testen op een slapende zeeolifant die voor medische behandeling in een opvangcentrum verbleef. Het apparaat werkte, en dus kon ze de kap gaan testen op wilde dieren in de oceaan.
Slaapspiraal
Drie jonge vrouwelijke zeeolifanten waren de eersten die met de kap de zee ingingen, en van wie gegevens werden verzameld over hersengolven, hartslag, duikdiepte en bewegingen van de dieren. Vele uren observatie, metingen en ruim honderd gevolgde slaapduiken van in de groep bewegende zeeolifanten, leverden aan Kendall-Bar genoeg informatie om conclusies te kunnen trekken. En wat bleek? Zeeolifanten slapen niet in blokken van twee uur, maar in een reeks “catnaps” van niet langer dan 20 minuten per keer.
De volwassen dieren duiken van het wateroppervlak naar een grote diepte van 100 tot 300 meter. Daar vallen ze in diepe slaap en beleven ook de zogenaamde droom- of REM slaap. Op die momenten is het gehele brein in rust, de zeeolifant beweegt niet meer en ligt op de zeebodem of drijft ondersteboven in het water, in wat Kendall-Bar een “slaapspiraal” noemt. Dit is een gevaarlijke situatie, want hij kan zich niet verweren tegen tegen roofdieren.
Ontwijken van roofdieren
Dat is dan ook zeer waarschijnlijk de reden voor de diepte die het dier opzoekt. Zo diep in de oceaan komen zijn voornaamste vijanden, haaien en orka’s, niet voor. “De zeeolifant gebruikt zijn diepzeeduiktalent als beschermingsmechanisme. Het maakt dat hij met zijn hele brein kan slapen, ook al duurt het niet lang. Ze zijn er echt op gebouwd om lang op zee te kunnen blijven om voedsel te zoeken”, aldus Kendall-Bar.
Een groot voorrecht
De volgende vraag is nu natuurlijk hoe de dieren het met zo weinig slaap volhouden. Is het de trage stofwisseling , of toch het feit dat het lichaam van een zeeolifant ‘herstelprocessen’ uitstelt totdat ze op het strand tijd hebben om te slapen? Wat het ook is, Kendall-Bar en haar team zijn al bezig met plannen voor vervolgstudies bij andere soorten zeehonden, zeeleeuwen en van duikende mensen. Ze noemt dit onderzoek geen werk, ze vindt het een groot voorrecht om deel te mogen zijn van de ontwarring van dit fascinerende mysterie.
Bronnen:
©AnimalsToday.nl Laura Lancée
