Wat heeft de octopus gemeen met ons? Niets, zou je denken. Octopussen hebben geen longen en zelfs geen ruggengraat. Maar wat ze wel hebben is het vermogen om puzzels op te lossen. Octopussen leren door te observeren en maken, net zoals mensen, gebruik van hulpmiddelen. Maar wat hun intelligentie zo verbazingwekkend maakt, is dat die voortgekomen is uit een totaal andere biologische structuur dan de onze.
De ruim 200 soorten octopussen behoren tot de orde van inktvissen. De wetenschappelijke naam, Cephalopoda, is afgeleid van het Grieks en betekent letterlijk koppotigen. Hun ‘kop’ bevat ontzettend grote hersenen en een ingewikkeld zenuwstelsel dat net zoveel zenuwcellen bevat als dat van een hond. Bij ons is dat stelsel gebundeld in onze hersenen, maar bij octopussen zijn de 500 miljoen zenuwcellen verspreid over het hele lichaam. Zo’n 10% zit in de hersenen, daarnaast hebben ze twee grote optische lobben in het hoofd die samen 30% van de cellen bevatten en de overige 60% bevindt zich in de tentakels. Dit zou voor ons betekenen dat onze armen een eigen persoonlijkheid zouden hebben.
Neurologische signalen werken anders
Een ander groot verschil is dat wij een skelet hebben om ons lichaam te ondersteunen en gewrichten die ervoor zorgen dat we kunnen bewegen, maar niet alle soorten bewegingen lukken ons. Je kunt bijvoorbeeld niet je knie achteruit buigen. Een octopus wel. Ze hebben geen botten en kunnen hun tentakels dus buigen hoe ze maar willen.
Stel je maar eens voor dat je een appel gaat eten. Het menselijke brein bevat een neurologische kaart van ons lichaam. Wanneer je de appel ziet, activeren je hersenen de benodigde spieren die ervoor zorgen dat je met je arm naar die appel kunt reiken. Je grijpt het stuk fruit met je arm en elleboog en brengt het naar je mond. Bij octopusen werkt dit anders, zij maken gebruik van een soort gedragsbibliotheek. Dus wanneer een octopus die appel ziet, activeert zijn brein geen specifiek lichaamsdeel, maar een signaal dat reageert door te grijpen. Dat signaal gaat door het netwerk, de zenuwen in de tentakels nemen het signaal waar en komen in actie om de beweging uit te voeren. Zodra de tentakel het eten raakt, gaat er een ander signaal door de gehele tentakel. Halverwege het eten en de basis van de tentakel ontmoeten de signalen elkaar en laten de tentakel weten dat hij daar kan buigen.
Wat dit hele verhaal wil zeggen is dat iedere tentakel voor zich kan denken. Hierdoor is de octopus ontzettend creatief en flexibel als hij in een onbekende situatie beland. Zo kan hij een fles openen, uit een net ontsnappen of de textuur en kleur van zijn huid aanpassen aan een nieuwe omgeving. Hij kan zelfs een ander schepsel imiteren om zo vijanden weg te jagen.
Inspiratie
De intelligentie van de octopus is niet alleen handig voor hemzelf, maar ook voor de mensheid. Het compleet andere zenuwstelsel heeft ons geïnspireerd tot het maken van flexibele robots van zacht materiaal en door het bestuderen van hoe intelligentie is ontstaan dit het ons helpen om meer te begrijpen van intelligentie in het algemeen. En wie weet welke andere vormen van intelligentie er nog mogelijk zijn…
Docent Cláudio L. Guerra nam een ‘kijkje’ in de octopushersenen. Bekijk het prachtige animatiefilmpje hieronder:
Bron ©PiepVandaag.nl Sophie Janssen
