Stel je voor: je bent een vis en in het voorjaar op weg naar ondiepe wateren om jezelf voort te planten, doemen er ineens twee enorme dichte sluisdeuren voor je op. Dan kun je natuurlijk de tijd verdrijven door tikkertje te spelen met andere vissen die liggen te wachten. Maar je hebt een date, dus veel liever zwem je verder. Daar kunnen we samen voor zorgen dankzij de Utrechtse visdeurbel.
Voor het derde jaar op rij kan heel Nederland via visdeurbel.nl met behulp van een onderwatercamera in de gaten houden of er vissen voor de Utrechtse Weerdsluis liggen te watertrappelen van ongeduld om verder te zwemmen. Door op de knop ter drukken, laat je de sluiswachter in actie komen.
De livestream werd vorig jaar door 440.000 mensen bekeken en is toen ruim 10.000 keer online aangebeld om wachtende vissen voor de sluis te helpen. Er werden ook bijzondere vissoorten gezien, zoals meerval en paling. De visdeurbel is een project van de gemeente Utrecht en Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden.
De Utrechtse visdeurbel
Vissen zijn een belangrijk onderdeel van de Utrechtse rivieren, kanalen en grachten. Ze leven van waterinsecten en zorgen voor een goede waterkwaliteit. Daarom helpt men in Utrecht met de visdeurbel, om vissen te helpen bij hun jaarlijkse trektocht naar een goede plek om eitjes te leggen en zich voort te planten. Door op de visdeurbel te drukken, geef je de sluiswachter een seintje dat er vissen liggen te wachten die verder willen zwemmen.
Voordat de visdeurbel er was gebeurde het openen van de Weerdsluisdeuren in het voorjaar niet vaak. Nu kan dat dagelijks en hoeven vissen niet zo lang te wachten. Zo lopen ze ook minder risico om te worden opgegeten door andere dieren, zoals reigers en aalscholvers.
Vismigratie
In de winter verblijven vissen veilig in diep water. Ze kunnen niet vast komen te zitten in het ijs en de temperatuur is lekker constant. Maar in het voorjaar willen vissen juist naar ondiep water om hun eitjes te leggen. Want ondiep water warmt sneller op. Bovendien groeien er waterplanten waar kleine visjes zich in kunnen verstoppen en voedsel kunnen vinden. Tijdens de vismigratie zwemmen er elk voorjaar overal in Nederland duizenden vissen vanuit diepe rivieren en kanalen naar ondiepe beken en slootjes. Sommige soorten zwemmen korte stukken, maar andere leggen grote afstanden af, zoals de winde, die vanuit Utrecht naar Duitsland zwemt. Of de paling, die vanuit Nederland naar de andere kant van de wereld zwemt om zich voort te planten. De paling paart in de Sargassozee, waarna de larven op de zeestroming naar de Europese kust drijven. Dit is een reis van rond de 6000 kilometer, die 1 tot 3 jaar kan duren.
Onderweg komen migrerende vissen veel gevaren en obstakels tegen, zoals stuwen, sluizen, dammen en dijken. Bovendien lopen de vissen een grote kans te worden vermalen in de zeven Nederlandse waterkrachtcentrales en meer dan 3000 polder- en boezemgemalen. Een vrije zwemdoorgang is voor veel vissoorten cruciaal. Om vissen een vrije doorgang te bieden hebben Rijkswaterstaat en de waterschappen de afgelopen decennia in het hele land vispassages aangelegd. Zo kunnen vissen van het ene naar het andere water trekken en zelfs via beken en rivieren naar Duitsland en België zwemmen. Op andere plekken worden sluizen af en toe op een kier gezet om trekvissen te laten passeren. En Utrecht heeft dus de unieke visdeurbel!
.
.
Op de kaart hieronder staat een aantal voorbeelden waar de vis rustig zijn trektocht kan vervolgen. Ook staan er voorbeelden van nevengeulen waar het goed toeven is voor de vis.
Bijzondere vissoorten voor de camera
Veel vissen zwemmen in het voorjaar vanaf de Vecht de stadsgrachten door, naar de Kromme Rijn, om zich daar voort te planten. Vorig jaar gedurende de ‘openingstijden’ van de visdeurbel werd de baars het vaakst voor de camera gezien. Ook de blankvoorn en de snoek werden veel gespot, en verder kwamen er bijzondere soorten langs als de winde, de paling en een meerval.
De Europese paling is voor Nederland een belangrijke vissoort. Ze vervult een belangrijke rol in het ecosysteem, maar is ook belangrijk onderdeel van onze cultuur. Het vissen en consumeren van paling is echter niet meer wenselijk. Het palingbestand is sinds de jaren ’60 van de vorige eeuw met meer dan 90% achteruitgegaan en de intrek van glasaal (babypaling) is nog maar een fractie van wat het was. De soort staat als ‘ernstig bedreigd’ op de Rode Lijst van de IUCN.
Inzicht in vissoorten
De visdeurbel werd in 2021 in het leven geroepen om migrerende vissen sneller door de Weerdsluis te helpen, maar de camera moet ook meer inzicht geven in de soorten en het aantal vissen in de Utrechtse wateren. Ecoloog Anne Nijs:
“Elke keer als iemand op de deurbel drukt, wordt er een screenshot gemaakt en die worden bewaard. Ik vind het bijzonder om te zien dat de paling hier ook wordt gespot. Die zwemt duizenden kilometers naar de Sargassozee om zich daar voort te planten.”
Zodra je de website van de Utrechtse visdeurbel opstart, zie je een donker object rechts in beeld: dat is een groot brokstuk van de Dom, om extra voedsel- en schuilplekken te bieden. Kijken dus! En aanbellen.
Omdat sommige vissoorten vooral in de nacht actief zijn, zijn er mensen met slaapproblemen die juist dán kijken. Turen naar de camera is rustgevend en slaapopwekkend. Zo zijn vis én mens geholpen!
Bronnen:
#GNvdD: Eerste visdeurbel ter wereld in Utrecht: ‘Bij de sluis ontstaat een vissenfile’
©AnimalsToday.nl Marianne Miltenburg
