Afgelopen zaterdag vond een wereldwijd protest plaats, onder meer bij Dolfinarium Harderwijk, tegen gevangenschap van walvisachtigen, zoals vanmiddag te lezen was op PiepVandaag.nl. Bij velen bestaat de indruk dat deze intelligente, zelfbewuste dieren het in gevangenschap best goed hebben en het leuk vinden om kunstjes te vertonen op commando, in ruil voor dode vis. Dat dit een groot misverstand is, legt zeezoogdierenspecialist dr. Naomi Rose uit in haar TEDx Talk.

Orka met jong
Orka’s hebben zeer sterke familiebanden | Foto: edojan / Foter / CC BY-ND

Sociale structuur
Gevangenschap is voor zeezoogdieren als walvissen een bron van frustratie, onder meer door de zeer beperkte leefomstandigheden. Orka’s (of zwaardwalvissen) zijn enorme dieren die worden gehouden in kale, kleine betonnen bassins, waar ze dag in dag uit moeten blijven, terwijl ze in het wild dagelijks grote afstanden afleggen en diep duiken.

Naomi Rose:

“De enige overeenkomst met de zee is zout water.”

Maar een van de belangrijkste bezwaren tegen het gevangen houden van walvissen zoals orka’s, is de hechte familieband die ze van nature hebben. Orka’s die opgroeien zonder stabiel gezinsleven, kunnen net als mensen emotioneel beschadigd raken. Themaparken zoals SeaWorld vernietigen families, terwijl familie voor orka’s nog belangrijker is dan voor mensen.

Culturele identiteit
Orkagroepen verschillen van elkaar, ze hebben hun eigen taal en eetpatroon. Dit zijn aangeleerde culturele verschillen. In gevangenschap wordt hun culturele identiteit hen ontnomen. Orka’s uit verschillende families en zelf uit verschillende oceanen worden bij elkaar gezet, terwijl de dieren elkaar in het wild nooit zouden ontmoeten. Door kunstmatige inseminatie worden vervolgens hybride orka’s gefokt, uitsluitend voor de amusementsindustrie.

Lang leven
Orka’s kunnen tientallen jaren leven: de zeer oude orka Granny die onlangs nog gezien werd voor de Canadese westkust, is waarschijnlijk zelfs 103 jaar oud. In gevangenschap worden de meeste orka’s niet ouder dan 25.

Zelfbewustzijn
Orka’s zijn heel intelligent en herkennen zichzelf in een spiegel. Deze mate van zelfbewustzijn, jezelf kunnen onderscheiden van anderen, is heel ongebruikelijk bij dieren. Mensen ontwikkelen dit pas als ze 2-3 jaar oud zijn.

Moederskindjes
Orkafamilies zijn matriarchaal en bestaan onder meer uit moeders, zoons en dochters, oma’s. Bijzonder is dat vrouwtjes in de overgang raken: andere dierensoorten overlijden gewoonlijk niet lang na hun vruchtbare leeftijd. Duidelijk is dat oudere vrouwtjes een belangrijke waarde in de familie hebben, door opgedane kennis. De familie helpt met opvoeding van kalveren. Jonge vrouwtjes leren zo van de oudere dieren hoe ze voor jongen moeten zorgen.

Hoe enorm ze ook zijn, mannetjes blijven hun hele leven echte moederskindjes. 70% van hun leven blijven ze dicht in de buurt van hun moeder, tot ze overlijdt. Sterker nog: uit onderzoek blijkt dat mannetjes met levende moeders zelf langer leven.

In tegenstelling tot andere diersoorten is incest taboe, net als in de meeste mensengemeenschappen. Mannetjes paren met vrouwtjes van een andere groep en gaan daarna terug naar hun eigen familie. Oudere vrouwtjes, die niet vruchtbaar meer zijn, hebben soms seks met jonge mannetjes, zodat ze in toom worden gehouden.

Hoewel er ook groepen zijn met lossere familiebanden, zoeken de dieren elkaar geregeld op voor familiebezoekjes.

Onnatuurlijk gedrag
Hoe schrijnend is de tegenstelling met orkagroepen in themaparken. Ze leren geen sociale etiquette, hebben geen sociale rol en worden op een uitermate inadequate manier gehuisvest. Agressie, stress, frustratie en onnatuurlijk geweld zijn het gevolg.

Bekende voorbeelden hiervan zijn wijze waarop trainer Dawn Brancheau in 2010 gedood werd in SeaWorld Orlando door Tilikum, bekend van film Blackfish, (in 1983 gevangen voor de kust van IJsland) en trainer Alexis Martínez die in 2009 in Loro Parque Tenerife werd gedood door Keto (geboren in SeaWorld Orlando). Agressie tegenover trainers komt veelvuldig voor, en is geregeld maar net goed afgelopen, vertelt voormalig orkatrainer John Hargrove in zijn boek ´Beneath the surface´. Sinds de dood van Brancheau mogen SeaWorld-trainers niet meer het water in met orka’s: een veiligheidsmaatregel die is opgelegd door de rechtbank na een onderzoek van Occupational Safety and Health Administration (OSHA).

Er is geen enkel geval bekend van wilde orka’s die ooit mensen hebben aangevallen.

Maar ook geweld tussen orka’s onderling komt veelvuldig voor, met ernstige wonden tot gevolg. Een zeer tragisch voorbeeld hiervan is orka Kandu die betrokken was bij een vechtpartij met dodelijke afloop. In 1998 viel zij Corky aan in SeaWorld San Diego: hierbij brak zij haar kaak, wat een slagaderlijke bloeding tot gevolg had. Voor de ogen van haar dochter Orkid bloedde zij dood.

Een orka die juist in eenzaamheid leeft is Lolita, in 1970 uit het wild gevangen voor de Amerikaanse noordwestkust. Sinds 1980 is zij helemaal alleen, in een piepklein bassin in Miami Seaquarium. Hoe hartverscheurend dit voor haar moet zijn, wordt extra duidelijk door de uitleg van Naomi Rose over het belang van familiebanden.

Hoewel incest taboe is bij wilde orka’s, hebben orka’s die in gevangenschap leven dit nooit meegekregen. Volgens Naomi Rose is dit een stuitend voorbeeld van de abnormale verhoudingen tussen orka’s in gevangenschap. Sommige jonge orka’s die SeaWorld kunstmatig insemineert zijn weliswaar fysiek, maar niet emotioneel klaar voor zwangerschap: het komt voor dat ze hierdoor hun kalveren verstoten.

Er zijn ook goede orkamoeders, maar hun verdriet is groot als ze van hun kalveren worden gescheiden, omdat zijzelf of hun jong naar andere parken worden getransporteerd. Vaak zijn de jongen zelfs nog afhankelijk van hun moeder.

“Hoe kunnen we moreel rechtvaardigen om anderen, ook al zijn het geen mensen, iets aan te doen wat we zelf verschrikkelijk zouden vinden? Dat is geen antropomorfisme, maar empathie.”

“Wil je je geld in een themapark met walvissen uitgeven nu je dit weet? We moeten veranderen. Deze zeezoogdieren verdienen geen leven in een betonnen bak. We moeten walvissen en andere zeezoogdieren beschermen in de echte wereld van de zee.”

De indrukwekkende toespraak van dr. Naomi Rose bekijk je hier:

Bron ©PiepVandaag.nl Angelique Lagarde