Vrouwtjesorka ook in de overgang 

Onderzoekers van de Britse universiteiten van Exeter en York zijn er na een studie van 30 jaar achter gekomen dat de vrouwtjesorka een fase van menopauze kent. De orka is daarmee één van de slechts drie soorten ter wereld waarbij de vrouwtjes ‘in de overgang’ raken op een bepaald moment in hun leven.  

Het feit dat de vrouwtjes lang doorleven na de leeftijd van reproductie, levert vooral voordelen op voor de opvoeding van het nageslacht, zo blijkt. Dit geldt in het bijzonder voor zonen en voor de generatie erna, de kleinkinderen. Het is een uitzonderlijke evolutionaire eigenschap die verder vooralsnog alleen wordt aangetroffen bij de mens en bij grienden. Het succes van het voortbestaan van de soort is er direct aan te relateren.

Mensenmoeders

Net zoals mensenmoeders, kunnen orka’s ver tot in hun dertiger jaren kinderen krijgen, ze worden echter met gemak tachtig en zelfs ouder dan negentig jaar oud. In de periode na vruchtbaarheid zorgen zij voor de familie, geven hun kennis en vaardigheden door aan de jongere generaties en hebben een leidersrol in de leefgemeenschap. De aanwezigheid van een matriarch verbetert de overlevingskansen voor in het bijzonder mannelijke nakomelingen enorm.

Mannetjesorka’s zijn kwetsbaar wanneer ze jong zijn. Onderzoek suggereert dat de kans dat een mannetjesorka overlijdt 14 maal groter is in het eerste jaar dat zijn moeder is weggevallen. De overlevingskans van vrouwtjesorka’s lijkt daarentegen minder afhankelijk van de aanwezigheid van de moeder. Bioloog Dan Franks van de universiteit van York die het onderzoek leidde:

“Orka’s hebben een vrij ongebruikelijk sociaal systeem waarbij zonen en dochters de sociale groep waartoe hun moeder behoort en waarin zij worden geboren niet verlaten. Zij blijven hun hele leven bij hun moeder in die groep.”

Data

Dat orka’s menopauze ondergaan  kon vastgesteld worden door data te analyseren verzameld over een periode van meer dan dertig jaar van wel vijfhonderd gevolgde orka’s. Hieruit werd duidelijk dat vrouwtjesorka’s van rond de veertig niet langer vruchtbaar zijn. Ze worden echter tachtig tot zelfs in de negentig jaar oud. Dat is dus een periode van vijftig tot zestig jaar waarin zij geen nakomelingen meer kunnen krijgen. Dat is zeer uitzonderlijk!

Andere walvissen

Van vrouwtjesgrienden is inmiddels ook vastgesteld dat in de overgang komen. Er zijn indicaties dat ook andere walvissoorten een menopauze ondergaan, zoals potvissen, maar meer data en onderzoek is nodig om daar uitspraak over te kunnen doen. Menopauze is biologisch gezien een heel vreemd concept en maar weinig soorten kennen een langere periode van leven waarin geen sprake is van reproductie.

Evolutie

Volgens de onderzoekers betekent het feit dat menopauze als zodanig is geëvolueerd, de voordelen voor de soort groter zijn dan de nadelen. In theorie ligt de sleutel tot te begrijpen hoe dit komt bij de manier waarop de sociale structuur is opgebouwd en de manier waarop de rol van vrouwtjes gedurende hun leven daarin verandert. Het levert de soort grotere overlevingskansen op wanneer een vrouwtje van rol switcht binnen de leefgemeenschap en de focus van de eigen voortplanting en nakomelingen verlegt naar die van de andere dieren of naar hun kleinkinderen. Net zoals dat bij de mens evolutionaire voordelen opleverde.

Bron:

• National Geographic

©AnimalsToday.nl