De wasbeer is schattig om te zien met zijn mooie, wollige vacht en kenmerkende zwarte ‘masker’. Volgens de provincie Limburg is er echter niks schattigs aan en is het een dier dat met man en macht bestreden moet worden. De aanwezigheid van de wasbeer heeft ‘grote gevolgen voor de inheemse biodiversiteit’, zo stelt de provincie, hoewel er nog steeds geen studies zijn die aantonen dat dit ook echt het geval is. Uit een risicoanalyse van de NVWA blijkt dat wasberen als nieuwkomer geen bedreiging vormen voor bestaande ecosystemen. Ook in Duitsland, waar de dieren al tientallen jaren leven, zijn er geen aanwijzingen voor negatieve effecten op zowel inheemse prooisoorten als concurrerende predatoren zoals vossen en dassen. Maar Limburg wil van de wasbeer af.
Waar komen de wasberen vandaan en waarom zijn ze niet gewenst? Wasberen (Procyon lotor) werden zo’n vijftig jaar geleden vanuit Noord-Amerika naar Europa gehaald voor een ellendig leven op bontfokkerijen. Ook werden ze uitgezet voor de jacht en (tot 2016) als huisdier gehouden. Anders dan eerder gedacht zijn de wasberen in Limburg niet afkomstig uit het naburige Duitsland. Ze blijken een lokale oorsprong te hebben; vermoedelijk zijn ze ontsnapt of losgelaten in de regio, wat blijkt uit een DNA-onderzoek door het RIVM.
Vormen wasberen in Limburg een bedreiging?
Wasberen krijgen van veel dingen de schuld, vooral om ze in een kwaad daglicht te stellen. De door tegenstanders genoemde nadelige effecten op weidevogels zijn zeer onwaarschijnlijk: een wasbeer wordt al onrustig als hij vijftig meter van een boom vandaan is. Daarnaast wordt het gevaar van wasberen voor de volksgezondheid schromelijk overdreven. Het is waar dat wasberen vaak een spoelworm (Baylisascaris procyonis) bij zich dragen, die via hun uitwerpselen bij de mens terecht kan komen, maar in ons land zou dat over een periode van 100 jaar (!) 2,9 besmettingen kunnen opleveren. Er zijn genoeg andere ziektes die je gemakkelijker kunt krijgen van wilde dieren, huisdieren of dieren uit de intensieve veehouderij.
De enige terechte vrees is dat wasberen roofdieren zijn die wel eens een kip of konijn uit de achtertuin kunnen pakken, maar dat geldt net zo goed voor vossen, dassen en roofvogels.
Alle invasieve exoten moeten uit de Europese natuur
In 2016 zijn wasberen op de Europese lijst van invasieve exoten (een dier dat oorspronkelijk niet in Europa voorkomt) geplaatst en de Europese Unie wil alle invasieve exoten uit de Europese natuur verwijderd hebben. Hoe ze dat doen, mogen de landen zelf bepalen. Wasberen zijn op de lijst geplaatst, omdat ze schade aan landbouw, in stallen, in viskwekerijen en aan boomgaarden en mais zouden veroorzaken. Echter, in Nederland is helemaal geen schade bekend of gemeld. In Duitsland is de totale schade aan de landbouw, waar lokaal hoge dichtheden wasberen kunnen worden bereikt, minimaal. De wasbeer wordt echter gedemoniseerd, zodat de publieke opinie zich tegen de de dieren keert.
.
Vangkooien
In oktober 2019 besloot de provincie Limburg dat het klaar moest zijn met de wasberen en wilde ze gaan afschieten, wat op veel verzet stuitte van dierenliefhebbers. Toen de provincie Limburg het aanbod van Stichting Aap om de wasberen op te vangen afwees omdat het te duur zou zijn, kwam de stichting met een petitie die duizenden keren werd ondertekend. Met succes: Limburg besloot de dieren toch te gaan vangen met vangkooien. Maar nadat de eerste 11 wasberen waren gevangen werd de jacht op de dieren echter alsnog gedeeltelijk toegestaan, in de provincie die bekend staat om zijn innige band met jagers.
.
.
Tot nu toe werden 46 wasberen gevangen, de inschatting is dat er nog 17-36 in de provincie Limburg rondlopen. Een klein aantal dus, waar geen enkele bedreiging van uitgaat. Eenmaal gevangen gaan ze naar Stichting Aap in Almere, waar ze worden gecastreerd of gesteriliseerd, om vervolgens te verhuizen naar een geschikte plek (meestal een dierenpark). Directeur David van Gennep van Stichting Aap:
“Dierentuinen zijn, in tegenstelling tot de meeste particuliere houders, prima in staat om goede omstandigheden te bieden voor wasberen. Ze zijn heel inventief, passen zich razendsnel aan en kunnen daar een goed leven hebben. Als een leven in het wild niet kan, dan vinden wij dit het beste alternatief. Zolang er ruimte is bij AAP en bij herplaatspartners, is er geen reden om te stoppen met deze aanpak tot kleine lokale populaties verwijderd zijn. Deze oplossing sluit ook goed aan op de exotenverordening, die stelt dat de dieren alle vermijdbare pijn, spanning en leed bespaard moet blijven bij het bestrijden. De wasberen in Nederland hebben er niet om gevraagd om in Europa uitgezet te worden, dus blijven we ons ervoor inzetten dat ze niet doodgeschoten worden, nu blijkt dat ze hier heel goed gedijen.”
Om te voorkomen dat wasberen in de verkeerde ambtelijke molen terechtkomen, is het zaak om een waarneming te melden bij de juiste organisatie:
“Het is van belang om een melding te maken bij de Zoogdiervereniging zodra een wasbeer gespot wordt, zodat het dier kan worden opgevangen en niet wordt afgeschoten. We hebben de afgelopen twee jaar laten zien dat het anders kan en gaan hier graag mee door tot de laatste Limburgse wasbeer veilig bij ons is. Afschieten is in elk geval geen goede manier. In Duitsland zitten naar schatting zo’n 1,5 miljoen wasberen. In 2019 werden er maar liefst 220.000 doodgeschoten. En alsnog groeide de populatie met 17 procent. Hoeveel je er ook afschiet, het heeft geen zin.”
Als er veel dieren worden afgeschoten, maar er is voldoende ruimte en voedsel beschikbaar, neemt de voortplanting toe. Nederland is niet meer wasbeervrij te houden, want er zal hoe dan ook instroom vanuit Duitsland en België komen. Bioloog en roofdierspecialist Jaap Mulder:
“Wanneer het een soort is die zich niet laat uitroeien, kunnen we de bestrijding ook achterwege laten. De wasbeer is daar een duidelijk voorbeeld van. Dieren aan de top van de voedselpiramide, zoals vossen, dassen, otters en wasberen, regelen hun aantallen onderling door voedselaanbod en eigen gedrag.”
In Duitsland leven wasberen al tientallen jaren zonder problemen. In de grensstreken zijn de aantallen nog laag, maar dat zal naar verwachting ook veranderen. De populatie is niet verminderd en het verspreidingsgebied is groter geworden. Ze worden nu al in alle provincies waargenomen, waarbij het waarschijnlijk gaat om losgelaten of ontsnapte individuen.
De opmars van de wasbeer
De opmars van de wasbeer vanuit andere landen naar Nederland verloopt geleidelijk. Minder snel dan die van de wolf, die per dag zo’n 80 tot 100 kilometer kan afleggen. Een wasbeer kan zijn leefgebied in een jaar tijd ongeveer 10 kilometer verplaatsen. In Duitsland en België blijven de wasberen hun leefgebied ondertussen uitbreiden. Naar verwachting zullen de ‘buitenlandse’ wasberen over een aantal jaren de Nederlandse grens bereiken.
Kortom: De komst van wasberen naar Nederland is niet meer te stoppen. Volledig uitroeien is een illusie, het is onmogelijk en ethisch onverantwoord. Dit is te vergelijken met de halsbandparkiet, die zich ook dankzij de mens heeft gevestigd en inmiddels is geaccepteerd. Wasberen zijn door menselijk toedoen in Europa terechtgekomen en weten zich nu te handhaven. In plaats van vangen of doodschieten kunnen we beter accepteren dat ze hier leven als een nieuw lid van onze fauna; als een ingeburgerde soort, zoals in Duitsland, Frankrijk, Wallonië en Luxemburg. De wasbeer kan op den duur in ons land zelfs eenzelfde juridische status krijgen als andere inheemse predatoren. Een rapport over wasberen, in opdracht van het ministerie van Natuur, Landbouw en Voedselkwaliteit (LNV), kwam al in 2008 tot deze conclusie.
Met alle veelbekeken blogs en vlogs van influencers, bekend om hun exotische huisdieren – Pumpkin the Raccoon, Jill de Eekhoorn en Juniper de Vos zijn op sociale media enorme sterren – is de volgende exoot die hier in de natuur zal terechtkomen niet ver weg. David van Gennep:
“Mensen kopiëren het gedrag van influencers. En dat gaat zover dat ze dezelfde dieren als huisdier willen houden. “
De hoeveelheden servals, stokstaartjes, suikereekhoorns en stinkdieren rijzen nu al de pan uit. Tijd voor strenge handhaving op het verbod voor het houden van deze dieren als huisdier dus, inclusief de wasbeer. Want iedere uitgezette of ontsnapte wasbeer zwengelt de discussie weer aan om ze af te schieten, op basis van allerhande ongefundeerde verdachtmakingen.
Bronnen:
©AnimalsToday.nl Marianne Miltenburg
