Jaarlijks sterven veel vogels na een botsing met een windturbine. Recentelijk werd een windmolen in een windmolenpark in de Wieringermeer (NH) een zeldzame lammergier fataal. Veiligheidssystemen op grote schaal zijn nodig om vogels te beschermen. 

vogels
Vogels vliegen zich dood tegen windturbines | Foto: Pixabay

“Dit had voorkomen kunnen worden door het treffen van technische maatregelen”, zegt Hans Pohlmann van de Vulture Conservation Foundation. Ook de Vogelbescherming pleit voor toepassing van veiligheidssystemen op grotere schaal en wijst daarnaast ook op het belang van een juiste locatiekeuze van windmolenparken.

De zeldzame lammergier (met de naam Angele) was afkomstig uit Frankrijk en was voorzien van een gps-zender, waardoor de precieze trekbewegingen van de vogel in kaart konden worden gebracht. Omdat het systeem ook is uitgevoerd met een waarschuwingssysteem dat onverwachte vliegbewegingen van de vogel registreert, ontdekte Pohlmann dat het goed mis was.

“Het was niet nodig geweest. In Zeeland zijn windmolens uitgerust met detectoren die ervoor zorgen dat windmolens stoppen met draaien als er grote roofvogels in aantocht zijn.”

Hij vindt het onbegrijpelijk dat de wet zulke radars voor windmolenparken niet verplicht stelt.

“Het kost relatief weinig en voorkomt dit soort ellende.”

lammergier
Dode lammergier | Foto: Hans Pohlmann, Vulture Conservation Foundation

70 procent minder vogelsterfte door zwarte verf

Het Norwegian Institute for Nature Research startte al in 2006 een onderzoek naar vogelsterfgevallen bij een windpark op het eiland Smøla. Vier windturbines bleven in de ‘gewone’ staat, bij vier andere werd één wiek zwart geverfd. Wat bleek? Door die lik verf nam het aantal dode vogels flink af.

Zwevende roofvogels, van wespendieven tot zeearenden, vliegen op relatief grote hoogte en veranderen al zwevend niet makkelijk van koers. Gieren kijken bovendien vooral omlaag. Ecoloog May:

“Wij zagen een afname van 70 procent, bij meerdere vogelsoorten. Ons onderzoek focuste zich voornamelijk op de zeearend, maar we zagen ook dat bijvoorbeeld de torenvalk en andere kleine vogels gebaat waren bij de verf.”

 

Het heeft alles te maken met de zichtbaarheid van de windturbines. “Je moet je voorstellen dat die wieken meestal zo hard draaien, dat met name de uiteinden van de wieken minder zichtbaar zijn. Ze draaien namelijk tot wel 250 kilometer per uur. Als je als mens daarnaar kijkt wordt het al wazig en minder zichtbaar. Dat geldt dus ook voor vogels”, legt May uit.

“Daarom biedt een lik verf uitkomst; zij geven de wieken meer contrast, zodat ze meer opvallen.”

Een goede, redelijk eenvoudige oplossing om vogelsterfte terug te dringen. Toch hebben we in Nederland nog niet massaal onze windmolens geverfd.

Waarschuwingssystemen

Vogelbescherming Nederland roept de eigenaren van windmolenparken op om beschermingsmaatregelen te nemen. Want ook zee- en visarenden, die sinds kort in Nederland broeden, zijn gevoelig voor aanvaringen met windmolens. Windmolens geven niet alleen risico op aanvaringsslachtoffers wanneer ze op belangrijke vogeltrekroutes geplaatst worden, ook kunnen ze ten koste gaan van het leefgebied van vogels wanneer ze op verkeerde plekken worden geplaatst, zoals in natuurgebieden of weidevogelkerngebieden. Veel vogels mijden van nature dergelijke obstakels in het landschap en zullen er niet meer gaan broeden of rusten. Ze pleiten daarom voor zorgvuldige locatiekeuze en wijzen op het bestaan van de windenergierisicokaart die het ministerie van LNV heeft laten maken.

Camera- en geluidsdetectie werkt nog beter

“Maar er iets dat nog beter werkt: cameradetectiesystemen. Die kijken 360 graden rond het park en kunnen roofvogels vanaf 600 meter afstand herkennen. Sommige geven een alarmsignaal. Als dat wordt genegeerd, staat de rotor binnen vijftien seconden stil,” aldus de Wageningse ecoloog Ralph Buij. Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat het aantal botsingen bij onder andere zeearenden door cameradetectie met meer dan 80 procent afneemt.

“De techniek is relatief niet zo duur en het verlies van energieopbrengst kan heel beperkt blijven. De vraag is of we het belangrijk genoeg vinden dat er geen vogels tegenaan vliegen. Zo’n waarschuwingssysteem is toegepast bij een nieuw windpark op de Philipsdam in Zeeland en zou de standaard kunnen worden voor nieuwe windparken. Voor vleermuizen heeft het park ultrasone geluidsdetectoren.”

Hogere windmolens, geconcentreerd in parken

“De trend op zee is dat de windmolens steeds groter worden. Dat is daar volgens Buij een goede ontwikkeling. Die zijn namelijk zo hoog, dat de meeste vogels eronderdoor vliegen.
Daarnaast is het voor vogels beter als windmolens in parken dicht op elkaar staan, in plaats van een even groot aantal losse molens verspreid over het land, want daarmee is de kans groter dat er meer windmolens in de buurt van broedende roofvogels staan,” zo zegt Buij op basis van Zwitsers onderzoek.

De laatste dagen van Angele

De lammergier is een enorme roofvogel, met een gewicht van 4 tot 7 kilo en een spanwijdte tot 2,8 meter. Door vervolging en vergiftiging was de lammergier in Europa nagenoeg uitgeroeid. De roofvogel komt in Europa slechts met een populatie van 1300 exemplaren voor. Met enige regelmaat duiken in Nederland lammergieren op van diverse herintroductieprojecten; uitgezette én in het wild geboren vogels, voorzien van zenders of gemarkeerd met gebleekte veren.

lammergier
Lammergier | Foto: Marco Pagano on Unsplash

Lammergier Angele werd in februari 2020 geboren in de dierentuin van Liberec, Tsjechië. De vogel werd voorzien van een gps-zender en uitgezet in Baronnies, Haute-Provence. Het volgsysteem gaf aan dat de roofvogel via Ouddorp, Goeree (ZH) naar het noordoosten vloog, over Rotterdam, daarna eerst nog tientallen windmolens omzeilde, waarna hij uiteindelijk toch zijn dood vond bij Kreileroord.
Met goede maatregelen had dit voorkomen kunnen worden.

Bronnen:

©AnimalsToday.nl Marianne Miltenburg