Bij een onderzoek naar pro-sociaal gedrag is ontdekt dat blauwe eksters hun eigen voedsel delen, ook als hun soortgenoten er niet om vragen. De eksters, en in het bijzonder de vrouwtjes, lijken een onderscheid te maken tussen soortgenoten die wel of geen voedsel hebben. Ze delen dan vooral met de eksters die nog niets hebben.
In het algemeen wordt aangenomen dat onderlinge samenwerking heeft bijgedragen aan het succes van de mens. Daarbij wordt anderen helpen gezien als typisch menselijk gedrag. Onderzoeken tonen echter aan dat dit pro-sociale gedrag bij niet-menselijke primaten, andere sociale zoogdieren, en recentelijk ook bij sommige vogelsoorten te vinden is. Zo bleek dat raven (corvus corax) goed samen kunnen werken en dat Aziatische blauwe eksters (cyanopica cyanus) wel eens iets voor een ander willen doen.
Blauwe eksters blijken meer overeen te komen met mensen dan eerder werd gedacht. Zo heeft de coöperatieve levensstijl veel overeenkomsten met hoe mensen kinderen opvoeden. Verwante en niet-verwante eksters helpen bij het nest. Verder wordt voedsel gedeeld tussen ouders en nakomelingen, maar ook tussen verwante en niet-verwante volwassen individuen. Gedragsbioloog Dr. Jorg Massen van de Universiteit Utrecht vroeg zich af of het feit dat eksters anderen helpen een ‘instinctief’ gedrag is dat ingebakken zit, of dat dit gedrag flexibel is en of deze vogels wellicht ook in hun overweging meenemen hoe groot de nood van de ander is. Met zijn onderzoek naar het delen van voedsel bij blauwe eksters probeerde hij hier antwoord op te krijgen.
Pro-sociaal gedrag onderzoeken
In het onderzoek van Dr. Massen en collega’s werd gekeken naar pro-sociaal gedrag bij blauwe eksters. Pro-sociaal gedrag werd daarbij gedefinieerd als het uitvoeren van vrijwillige acties die een ander individu ten goede komen zonder of tegen lage kosten voor de uitvoerder zelf.
Bij het experiment (zie bovenstaande figuur) zat telkens één ekster afgezonderd van de rest met toegang tot een grote hoeveelheid meelwormen – zeer gewenst voedsel bij deze dieren – terwijl soortgenoten ook deze voeding kregen aangeboden (b) of juist helemaal niets (a). Daarnaast was er een controle situatie (c) waarbij de ekster niet alleen zat en alle vogels toegang hadden tot voedsel. Als de ekster alleen zat dan had hij of zij de mogelijkheid om via het gaas voedsel te delen met de groepsgenoten. Ook konden ze elkaar altijd zien en met elkaar communiceren. Er moest tijdens het voedsel delen specifiek onderscheid gemaakt worden tussen reactief en proactief delen, dat wil zeggen respectievelijk met en zonder bedelroep van de soortgenoot. Hiervoor werden er film- en geluidsopnamen gemaakt waardoor de onderzoekers konden beoordelen of de ontvanger van het voedsel had gebedeld om de voeding. Het experiment werd afgebroken als een van de eksters tekenen van angst vertoonde en alle vogels werden dan met elkaar herenigd.
Blauwe eksters delen voedsel
De resultaten van het onderzoek laten zien dat blauwe eksters geneigd zijn om voedsel met soortgenoten te delen, en dit vaker doen als hun groepsgenoten geen voedsel hebben. Vrouwtjes lijken in het bijzonder te differentiëren (gebaseerd op het aantal keren proactief delen) tussen situaties waarbij soortgenoten wel of geen voedsel hebben, terwijl de mannetjes eigenlijk altijd delen. Dr. Massen geeft aan dat ze denken dat vrouwtjes voornamelijk lijken te delen om een soortgenoot te helpen, terwijl mannetjes mogelijk ook delen omwille van ‘advertisement’; kijk mij eens vrijgevig zijn. Dit gedrag zou dan mogelijk voor de mannetjes een partner kunnen opleveren.
De eksters in het onderzoek waren eerder geneigd om voedsel te delen als de ander erom bedelt, maar als er niet gebedeld werd deelden ze in dezelfde mate voedsel als de ander minder had. Het onderzoek suggereert dat blauwe eksters in staat zijn om de situatie van een soortgenoot in te schatten en hier ook naar kunnen handelen.
Ekster geen ordinaire dief
De ekster heeft een niet al te beste reputatie en werd altijd gezien als een luidruchtige vogel die glimmende zaken pikt. Zo wordt bijvoorbeeld in 1817 in de opera ‘La gazza ladra’ van Gioacchino Rossini beschreven hoe een ekster een zilveren lepel steelt. En in het Kuifje-album ‘De juwelen van Bianca Castafiore’ wordt in het nest van een ekster een verdwenen groene emerald teruggevonden. Onderzoek bij de gewone ekster (pica pica) toont echter aan dat eksters waarschijnlijk helemaal niet aangetrokken worden door glinsterende objecten. De eksters in het betreffende onderzoek vertoonden zelfs neofobie (angst voor wat nieuw is). Een meer voor de hand liggende verklaring is dat het gewoon opvalt als een vogel een glimmend object meeneemt terwijl de omgang met alledaagse objecten wordt gemist.
Naast het feit dat de gewone ekster geen zilver steelt, blijkt de blauwe ekster nu dus ook hoger cognitief gedrag te vertonen. Laatstgenoemde is hierdoor in staat om, onafhankelijk van instinct, soortgenoten te helpen. Verder onderzoek is nodig over de precieze cognitieve basis die hieraan ten grondslag ligt, alsook de vraag of dit alleen bij de blauwe ekster voorkomt of ook bij andere ekstersoorten en vogels.
Bronnen:
©AnimalsToday.nl Aurora van de Loo
