Zojuist verschenen: de nieuwe Vogelatlas, hét naslagwerk van en voor vogelaars. Wie geluk had, heeft – net als Minister van LNV, Carola Schouten – één van de 4000 exemplaren van de eerste druk kunnen bemachtigen. Maar de rest moet even geduld hebben tot de tweede druk, die eind december verschijnt.
Dit is de vierde editie van de atlas, die samengesteld is door Sovon Vogelonderzoek Nederland. De drie eerdere edities bestrijken de jaren 1973-1977, jaren 80 en de jaren 1998-2000. Samen met de nieuwe editie, die gaat over de jaren 2013-2015, geven ze diepgaand inzicht in de trends en ontwikkelingen in de vogelstand over de laatste 50 jaar.
Je kunt hier vast een voorproefje nemen op het boek, waar duizenden vrijwilligers zo’n 3 jaar aan hebben gewerkt:
Drastische veranderingen in samenstelling vogelbevolking
In de Vogelatlas wordt in ruim 600 pagina’s gedetailleerd uiteengezet hoe het staat met 369 vogelsoorten die in Nederland voorkomen: wat is er de afgelopen 40 jaren veranderd, welke soorten doen het goed, welke minder, en welke zijn intussen verdwenen?
De ontwikkelingen in de wereld in deze 40 jaren hebben grote impact op de vogels, zo blijkt nu. Ze hebben minder ruimte door verstedelijking en schaalvergroting van de landbouw en hebben te kampen met klimaatverandering en afname van insecten. Dit heeft drastische gevolgen voor de samenstelling van de vogelbevolking, zoals:
- Sommige soorten zijn zo goed als verdwenen, zoals de ortolaan, duinpieper en klapekster. En ook de huismus en veldleeuwerik worden schaars;
Vroeger veel voorkomende soorten zijn – vooral door schaalvergroting van de landbouw – drastisch in aantal afgenomen, zoals grutto en patrijs. Vroeger was 50% van de vogels boerenlandvogel; nu nog maar 20%. - Er is een verarming van soorten gaande; de verschillen in vogelgemeenschappen worden steeds kleiner. Soorten die we nu steeds vaker overal zien zijn bijvoorbeeld grote zilverreigers, slechtvalken; grote bonte specht en de boomkruiper;
- Er is ook een aantal spectaculaire nieuwkomers gesignaleerd, zoals de zee– en visarend, wilde zwaan en kraanvogel.
- Door de ouder wordende bossen doen de boomklever en middelste bonte specht het juist goed.
- Er broeden – door klimaatverandering – steeds meer exoten in ons land. Ook is er een verandering opgetreden in soorten broedvogels; grote zaagbek en roek zijn minder in ons land en tjiftjaf en roodborsttapuit juist meer.
Betere bescherming
Volgens Sovon is het door de enorme hoeveelheid verzamelde data over vogels en hun verspreiding mogelijk om ze in de toekomst beter te beschermen. Dit beaamt ook Fred Wouters van Vogelbescherming Nederland:
“De objectieve data van Sovon zijn van onschatbare waarde voor ons beschermingswerk. Dankzij dit geweldige naslagwerk […] kunnen wij ons beschermingswerk effectiever en beter maken.”
Omdat vogels zich niets van grenzen aantrekken en om het onderzoek breder te trekken, werkt Sovon nu ook aan een Europese editie van de Vogelatlas. Die verschijnt in 2020.
Bronnen: NOS, Sovon Vogelonderzoek Nederland, Sovon Facebook, Vogelatlas, NRC ©Animals Today Liesbeth Riekwel
