Het aantal vlinders in Nederland is sinds 1992 afgenomen met bijna 40 procent. Dit meldt De Vlinderstichting in de Vlinderstand 2018. Het grootste deel van de achteruitgang vond plaats voor 2005. Kijkend naar de beschikbare gegevens tot 1950, zou de achteruitgang ook wel meer kunnen zijn, zelfs wel 75 procent.

Aantal vlinders in Nederland
Dagpauwoog, de meest getelde vlinder in 2013 | Foto Angelique Lagarde

Afname aantal insecten
Uit onderzoek door de Radboud Universiteit, in samenwerking met Duitse en Engelse wetenschappers, bleek al eerder dat de biomassa aan vliegende insecten in Duitsland in 27 jaar met ruim 75 procent was afgenomen. Na de discussie hoe betrouwbaar dit is, volgde meteen de vraag of dit in Nederland ook speelt.

Honderden vrijwilligers tellen al jaren lang iedere week vlinders en libellen op vaste routes. Hierdoor weet de Vlinderstichting hoe het met een belangrijke groep insecten gaat. Voor vlinders kan zelfs een betrouwbaar onderscheid gemaakt worden tussen de achteruitgang in onder andere bos, stad en agrarisch gebied.

Grootste afname in agrarisch gebied
Het is duidelijk dat veruit de grootste afname voorkomt in agrarisch gebied. De stapeling van invloeden van schaalvergroting, stikstof en de vele bestrijdingsmiddelen wordt steeds beter zichtbaar. Het is een proces wat niet altijd direct zichtbaar is. 75 procent afname in 27 jaar betekent gemiddeld zo’n 5 procent per jaar; met de natuurlijke schommelingen in aantallen insecten valt dat niet meteen op.

Meetprogramma’s
Door de meetprogramma’s is er veel kennis over de vlinderstand in Nederland. Er is een goed beeld van de veranderingen in de verspreiding van veel insectensoorten en hoe algemeen of zeldzaam ze zijn. Echter kan er alleen een uitspraak worden gedaan over het aantal (en daarmee samenhangend de biomassa) van insecten, wanneer er langere tijd op dezelfde manier geteld is. Dit is het geval in de Meetprogramma’s Ecologische Monitoring. Hier worden dagvlinders en libellen al langere tijd geteld op vaste routes. Deze monitoring is opgezet om trends van de verschillende soorten te bepalen, maar kan nu ook gebruikt worden om de verandering in het totaal aantal dagvlinders en libellen te bepalen. De Vlinderstichting weet de veranderingen voor dagvlinders in Nederland in aantallen sinds 1992 en voor libellen sinds 1999.

Afname vlinderpopulatie 40 procent
Het aantal dagvlinders neemt snel af. Sinds 1992 is het aantal vlinders in Nederland afgenomen met maar liefst 40 procent. De libellen laten een ander patroon zien: van 1999 tot 2009 nemen ze toe, daarna neemt de populatie weer af. Ook bijen worden gemonitord en deze diersoort gaat hard achteruit. Ongeveer de helft van de bijensoorten staat op de Rode Lijst.

Oorzaken
De oorzaken van de afname van insectensoorten als de vlinders, libellen en bijen is volgens de Vlinderstichting voornamelijk de versnippering van het landschap en stikstofbelasting. Ook is bekend dat landbouwgif zoals neonicotinoïden een oorzaak is van de sterfte van bijen en vlinders.

De Vlinderstichting maakt zich hard om deze trend van de afname van insecten weer om te buigen.

Bron: De Vlinderstichting ©AnimalsToday Monique van Dijk Armor