Een nieuwe studie in de Verenigde Staten vindt alarmerend hoge niveaus van PFAS, de zogeheten ‘eeuwige chemicaliën’, in veelgebruikte gewasbeschermingsmiddelen. PFAS zijn giftige stoffen die kunnen opstapelen in het lichaam en in het milieu vrijwel niet meer afbreken. In sommige pesticiden zijn de PFAS-niveaus bijna een miljard keer hoger dan het onlangs bijgewerkte gezondheidsadvies van EPA, het Amerikaanse Environmental Protection Agency.
PFAS is een verzamelnaam voor 6000 poly- en perfluoralkylstoffen, die feitelijk niet afbreekbaar zijn en dus altijd giftig blijven. Veel reden tot bezorgdheid dus, want de chemicaliën zijn onder andere in verband gebracht met kanker, leverschade, geboorte- en ontwikkelingsproblemen, verminderde vruchtbaarheid en astma. Zelfs zeer lage PFAS-niveaus kunnen al nadelige gezondheidseffecten bij de mens veroorzaken. Dr. Bennett van de non-profit Public Employees for Environmental Responsibility vindt dat EPA niet langer kan vertrouwen op vrijwillige tests door fabrikanten:
“Dit onderzoek heeft alarmerende implicaties die onmiddellijke regelgevende actie vereisen: EPA moet alle pesticiden testen en onmiddellijk het gebruik van pesticiden die PFAS bevatten verbieden.”
Bestaande kennis telt vaak niet mee
Bij de toelating van giftige bestrijdingsmiddelen zou altijd de laatste wetenschappelijke kennis over effecten op gezondheid en milieu moeten meewegen. Dat is niet het geval. Na de ontdekking hoe schadelijk het verdelgingsmiddel DDT was, brachten de jaren ’80 van de vorige eeuw ons veel meer kennis over de vele neveneffecten van een aantal andere gewasbeschermers. Het risico op kanker en hormonale verstoring werd echter pas duidelijk in de jaren ’90, terwijl de verdenkingen zich wel jarenlang opstapelden.
Een grote omwenteling in Europa was de gezamenlijke aanpak vanaf 1991, voor de beoordeling van het vermarkten van gewasbeschermingsmiddelen door alle lidstaten samen in Europa. Maar het gemiddelde gebruik van pesticiden in Europa is de afgelopen jaren niet afgenomen, ondanks veel discussie over de duurzaamheid van de landbouw. Op fruit worden zelfs steeds meer pesticiden aangetroffen. In het recente rapport (pdf) van de Europese Commissie, met statistieken over pesticiden, wordt erkend dat:
“…pesticiden een oorzaak van vervuiling zijn en een direct effect hebben, met name op de toestand van de biodiversiteit, waterlichamen en bodems.”
Volgens de Gezondheidsraad is voldoende aangetoond dat gewasbeschermingsmiddelen verband houden met de ziekte van Parkinson en ontwikkelingsstoornissen bij kinderen na prenatale blootstelling. Zij stelt tevens dat bepaalde toxische stoffen al schadelijk zijn in een concentratie ver onder de grenswaarde.
.
Pesticideparadijs
De industrie schrijft de regels voor vervanging van de meest giftige pesticiden. Als gevolg hiervan is geen van hen vervangen en is de vervuiling van fruit met chemische middelen de afgelopen 10 jaar alleen maar toegenomen. Nieuwe middelen worden in verband gebracht met een verhoogd risico op kanker, geboorteafwijkingen, hartaandoeningen en andere verlammende gezondheidsproblemen.
Uit een rapport van Pesticide Action Network blijkt dat de oorzaak van de falende regelgeving tweeledig is. De Europese Commissie en de regeringen van de lidstaten hebben de doelstelling van de verordening inzake de goedkeuring van pesticiden omvergeworpen, door richtlijnen aan te nemen die hiermee in tegenspraak zijn. Deze richtlijnen zijn geschreven door een obscure externe instantie, de European and Mediterranean Plant Protection Organization (EPPO), die geen van de transparantievereisten volgt waaraan regeringsambtenaren zijn gebonden, met de industrie als absolute winnaar. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de richtlijnen regelgevers de opdracht geven om de meest schadelijke chemicaliën goed te keuren en veiligere alternatieven af te wijzen. BASF, DuPont en Syngenta schreven op deze wijze hun eigen regels, geheel in hun eigen belang en regeringsambtenaren keurden ze goed.
.
Kritiek op verlenging omstreden pesticiden zonder veiligheidstoets
Glyfosaat (Roundup)
Het bestrijdingsmiddel Roundup is extreem giftig en leidt tot sterfte van kikkers en andere amfibieën, zo toonde onderzoek al in 2009 aan. Glyfosaat brengt genetische schade aan het immuunsysteem van vissen en kikkers toe. Glyfosaat kan tot een meter in de bodem doordringen, waardoor er een grote kans bestaat op uitspoeling naar het oppervlaktewater. Het middel kan mogelijk ook doordringen tot dieper gelegen grondwaterlagen en is het op één na meest zich in de natuur verspreidende bestrijdingsmiddel.
Glyfosaat is gevaarlijk voor de ogen en giftig voor het waterleven, maar niet kankerverwekkend, zegt het Europese agentschap voor chemische stoffen ECHA. Volgens de coalitie Ban Glyphosate, waarin ruim dertig milieuorganisaties en toxicologen werken aan een verbod op glyfosaat, heeft ECHA zijn oordeel alleen gestoeld op onderzoeken van de bestrijdingsmiddelenindustrie, die voor het merendeel niet betrouwbaar zijn.
ECHA adviseert de bestaande classificatie van glyfosaat te handhaven en zet daarmee de eerste stap naar verlenging van de toelating op de Europese markt. Of die toelating overeind blijft, hangt af van de Europese autoriteit voor voedselveiligheid EFSA, het Europese equivalent van de NVWA. EFSA liet onlangs weten meer tijd nodig te hebben voor een afgewogen oordeel, dat in juli 2023 komt. Daarna besluiten de lidstaten of glyfosaat nog steeds mag worden gebruikt.
Intussen dringen sommige Europese landen het gebruik van glyfosaat al terug. Zo is het in Frankrijk al grotendeels verboden, terwijl Duitsland een verbod vanaf eind 2023 voorbereidt. In Nederland geldt volgens het Ctgb (College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden) vooralsnog dat een gewasbeschermingsmiddel met glyfosaat veilig is voor mens, dier en milieu.
.
Franse NGO’s dreigen staat met rechtszaak om gebruik pesticiden
Overheid kan toepassing beperken
De minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit heeft juridisch gezien de mogelijkheid om specifieke toepassingen van gewasbeschermingsmiddelen te beperken. Dit is de conclusie van Hanna Schebesta, universitair hoofddocent bij de leerstoelgroep Recht van WUR. Aanleiding voor het juridische onderzoek is de motie die D66-Kamerlid Tjeerd de Groot in 2018 indiende, om het gebruik van glyfosaat houdende middelen buiten de geïntegreerde gewasbescherming te verbieden. De te verbieden toepassingen hadden vooral betrekking op ‘kalenderspuiten’, het doodspuiten van grasland en groenbemesters.
Volgens Hanna Schebesta kan het verbod waar Tjeerd de Groot om vraagt ingevoerd worden, omdat de Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden de minister ruimte biedt om eigen regels te stellen en dat deze bevoegdheid geen afbreuk doet aan de onafhankelijkheid van het Ctgb. Milieudefensie wint om deze reden in 2021 een ‘PAS-zaak’ op het gebied van gewasbeschermingsmiddelen.
Green Deal en de pesticidenlobby
In 2020 stemde de EU voor een Green Deal, met als onderdeel de ‘Van Boer tot Bord-strategie’, erop gericht om voedselsystemen eerlijk, gezond en milieuvriendelijk te maken. Tegen 2030 wil Europa evolueren naar een gezonder en duurzamer Europees voedselsysteem. Dit vertaalt zich in het gebruik van natuurlijke pesticiden of bio-pesticiden; gewasbeschermingsmiddelen waarvan de werkzame stof een van nature voorkomende stof is, in tegenstelling tot een chemisch middel waarvan de werkzame stof door de mens wordt gesynthetiseerd.
.
Mieren mogelijk effectiever als gewasbeschermer dan pesticiden
.
De pesticidenlobby is echter sterk en probeert het terugdringen van bestrijdingsmiddelen in de Europese landbouw tegen te houden. De bedrijven Syngenta-ChemChina, Bayer-Monsanto, BASF en Corteva zijn samen goed voor twee derde van de wereldomzet in pesticiden, waarmee jaarlijks 53 miljard euro is gemoeid. Onderzoeker Nina Holland:
“Zes studies naar Boer tot Bord, waarvan twee uitgevoerd in Wageningen, zijn betaald door de lobbygroep van de pesticidenindustrie CropLife en de Europese landbouworganisatie Copa-Cogeca. Deze bedrijven sturen de media met betaalde artikelen, organiseren evenementen en gebruiken sociale media. Ze maken deel uit van machtige allianties met conservatieve partijen, leden van de landbouwcommissie in het Europees Parlement en ministers. Ook mobiliseren ze derde landen als de Verenigde Staten en Brazilië, die zich verzetten tegen de Europese milieuwetgeving.”
Wageningen-onderzoekers erkenden meteen dat de gevolgen voor het milieu niet zijn meegenomen en dat ze alleen naar economische aspecten hebben gekeken. Terwijl milieuvoordelen juist het doel zijn van de Boer tot Bord-strategie. Holland:
“Deze bedrijven vragen ook derde landen om bezwaar te maken tegen importverboden in Europa van producten waarop residuen van hier verboden stoffen zitten, met name van insecticiden die zeer schadelijk zijn voor bijen. Ze proberen zelfs de groene diplomatie, die als doel heeft samen te werken met andere landen om het gebruik van schadelijke pesticiden in de landbouwproductie ook daar af te bouwen, tegen te houden via landen als de VS of Brazilië.”
.
Alarmerende afname vogelpopulatie VS door gebruik van pesticiden
Europese organisaties eisen verbod op PFAS
46 Europese maatschappelijke organisaties eisen in een manifest van de EU-lidstaten en de Europese Commissie om alle PFAS in consumentenproducten voor 2025 te verbieden. In 2030 moet het gebruik van PFAS in alle producten verboden zijn. Het zogeheten BAN PFAS-manifest geeft een overzicht van de belangrijkste problemen in verband met PFAS-verontreiniging en -blootstelling. Het bevat 10 eisen voor autoriteiten, bedrijven en burgers om een einde te maken aan de PFAS-verontreiniging. Initiatiefnemer van de internationale actie is Annelies den Boer, tevens voorzitter van Stichting Tegengif:
“De vervuiling door PFAS is compleet uit de hand gelopen. PFAS worden overal ter wereld aangetroffen in de bodem, de lucht en in drinkwater.”
Verschillende milieuorganisaties en maatschappelijke organisaties, zoals Greenpeace, de Zweedse consumentenorganisatie en de koepelorganisatie voor kankerverenigingen in Europa, hebben zich aangesloten.
De Amerikaanse wetenschapper Rachel Carson waarschuwde in 1962 al voor de nutteloosheid van het gebruik van steeds meer chemicaliën:
“Een oorlog tegen de natuur is uiteindelijk een verkeerde oorlog tegen onszelf.”
Bronnen:
- Beyond Pesticides
- BNNVARA
- Nieuwe Oogst
- Pesticide Action Network Europe
- Trouw
- Lees ook op AnimalsToday:
.
©AnimalsToday.nl Marianne Miltenburg
