Sinds 2019 wil Portugal een nieuwe luchthaven bij Lissabon realiseren. Juist op een plek waar veel trekvogels een tussenstop maken tijdens hun trektocht van en naar Afrika. Ondanks dat de nieuwe luchthaven onder vuur ligt, stuurt de Portugese overheid aan op een snelle verdere ontwikkeling van de bouw van het vliegveld. Er bestaat zelfs een kans dat er niet één, maar twee nieuwe luchthavens komen: een tijdelijke die snel in gebruik genomen kan worden, en een grote luchthaven voor de lange termijn. Verschillende vogelbeschermingsorganisaties maken zich sterk voor afstel van de plannen.
De delta van de rivier de Taag – de plek waar zich het hele jaar door honderdduizenden watervogels bevinden – moet de locatie voor de luchthaven worden. Bovendien vormt het een belangrijke rustplaats binnen de Oost-Atlantische trekroute, de route van onder andere de meeste grutto’s in Europa, de nationale vogel van Nederland. De vogels strijken in de monding van de Taag neer om te rusten, te foerageren en aan te sterken, om vervolgens door te vliegen naar West-Afrika. Een plek die wordt beschermd door tal van internationale verdragen vanwege het belang ervan voor deze beschermde soorten.
.
Valse milieubeoordelingsstrategie
De Portugese vogelbeschermingsinstantie SPEA spande, ondersteund door tal van lokale en internationale onderzoekers en organisaties, een rechtszaak aan tegen de overheid, om de milieueffectrapportage van Montijo Airport nietig te verklaren. Volgens hen is er sprake van een valse milieubeoordelingsstrategie. SPEA-natuuradvocaat Soledad Gallego:
“In een tijd waarin we onze meest waardevolle leefgebieden moeten beschermen en herstellen om zowel de biodiversiteitscrisis als de klimaatcrisis aan te pakken, gaan de Portugese autoriteiten door met een project dat onomkeerbaar een van Europa’s belangrijkste wetlands vernietigt.”
Gallego waarschuwt zelfs voor schade aan locaties buiten Portugal:
“De mogelijke gevolgen reiken verder dan schade aan de monding van de Taag. Vanwege het belang ervan voor trekvogels zal schade aan of verstoring van de Taag-riviermond ook gevolgen hebben voor locaties langs de hele trekroute naar Noord-Europa en ontstaat er onomkeerbare schade aan de natuur, de mens en het klimaat.”
.
Veel weerstand in Portugal
In 2020 spande de Portugese BirdLife Partner SPEA samen met ClientEarth en andere Portugese natuurorganisaties een rechtszaak aan tegen de Portugese overheid (met steun vanuit Nederland). Maar niet alleen natuurorganisaties vinden dat plannen niet deugen, ook de Portugese openbare aanklager en zelfs de Portugese autoriteit in commerciële luchtvaart, zijn die mening toegedaan. De Portugese minister van Infrastructuur, Pedro Nuno Santos, liet echter weten dat de regering niet opgeeft.
.
East Atlantic Flyway en de AEWA
De East Atlantic Flyway is een trekroute die jaarlijks door ongeveer 90 miljoen vogels wordt gebruikt, van hun broedgebieden in de Verenigde Staten, Canada, Groenland, IJsland, Siberië en Noord-Europa naar overwinteringsgebieden in West-Europa (de Wadden!) en verder naar zuidelijk Afrika. Het is een van de acht belangrijkste vliegroutes die worden gebruikt door steltlopers en kustvogels.
De AEWA omvat 255 soorten vogels die ecologisch afhankelijk zijn van moerasgebieden (wetlands) voor ten minste een deel van hun jaarlijkse cyclus. Alle AEWA-soorten overschrijden tijdens hun migratie internationale grenzen en hebben een leefgebied van goede kwaliteit nodig om te broeden.
Internationale samenwerking over hun gehele trekgebied, zoals geboden door AEWA, is daarom essentieel voor het behoud en beheer van trekkende watervogelpopulaties en de leefgebieden waarvan ze afhankelijk zijn. Op dit moment zijn 81 landen lid van de AEWA. Ook Portugal!
Van 26 tot 30 september 2022 vindt in Boedapest de 8e bijeenkomst plaats van de AEWA. De kernactiviteiten die onder AEWA worden uitgevoerd, zijn beschreven in het Plan van Aanpak, dat juridisch bindend is voor alle landen die zijn toegetreden tot het Akkoord. Het AEWA-actieplan specificeert verschillende maatregelen die de verdragsluitende partijen moeten nemen om de instandhouding van trekkende watervogels binnen hun nationale grenzen te waarborgen. Deze omvatten de bescherming van soorten en leefgebieden en het beheer van menselijke activiteiten, evenals wettelijke maatregelen. Onderzoek en monitoring, onderwijs en bewustmaking zijn eveneens essentiële taken voor de uitvoering van de overeenkomst. Daarnaast moeten er speciale beschermende maatregelen worden genomen voor de watervogelpopulaties die bijzonder zorgwekkend zijn.
Hulp vanuit Nederland
Vogelbescherming Nederland ondersteunt de Portugese BirdLife Partner SPEA, onder meer met de (langlopende) rechtszaak tegen de Portugese overheid. Eerder wist de Vogelbescherming tienduizenden handtekeningen op te halen tegen dit vliegveld, die door SPEA aan het Portugese kabinet werden aangeboden.
.
Portugese regering onder druk
In een eerste groot succes van ClientEarth en consorten voor deze zaak, heeft de hoogste juridische functionaris van Portugal richtlijnen uitgegeven die de onoverkomelijke problemen van het project bevestigen. Het juridische advies van de officier van justitie ondersteunt deze actie krachtig, waardoor de Portugese regering onder druk komt te staan om het project stop te zetten.
De officier van justitie vestigde de aandacht op de grote tekortkomingen, technische fouten en inconsistenties bij de beoordeling van de impact die de luchthaven zou hebben op de speciale beschermde zone in de monding van de Taag, zoals al benadrukt tijdens de milieubeoordeling van het project en zoals vereist onder de EU-natuurwetten. Vogels als grutto’s die in dergelijke kwetsbare gebieden doorlopend verstoord worden, verbruiken kostbare energie die ze nodig hebben voor de trek.
In het advies werd ook benadrukt dat de grensoverschrijdende effecten die het project zou hebben op internationale en Europese trekvogels – en dus op andere beschermde gebieden in heel Europa – door de autoriteiten onterecht werden onderschat. Door de grensoverschrijdende impact van de luchthaven te bagatelliseren, hebben de autoriteiten vermeden om andere landen te raadplegen die mogelijk door het toekomstige project worden getroffen. In reactie op het advies van de officier van justitie zei Gallego:
“De officier van justitie benadrukt niet alleen het belang van het erkennen van de mogelijke impact die het project zal hebben op trekvogels en op de integriteit van het beschermde gebied, maar ook het potentiële domino-effect dat het buiten de grenzen van Portugal zal hebben. Het advies gaat nog verder en benadrukt andere redenen waarom de luchthaven niet gebouwd mag worden, waaronder het niet beoordelen van het risico op zware ongevallen, zoals vereist in de Seveso-richtlijn.
We hopen dat het Hof dit advies zal volgen, maar belangrijker nog, we hopen dat de Portugese autoriteiten hun wettelijke plicht zullen realiseren om de monding van de Taag te beschermen. In de eerste plaats omdat beschermde trekvogels en leefgebieden voor hun voortbestaan afhankelijk zijn van dit unieke natuurgebied, maar ook vanwege de sleutelrol die deze ecosystemen spelen bij het waarborgen van een gezond klimaat.”
Toch zijn er nog veel onzekerheden en is de strijd, helaas, nog lang niet gestreden. SPEA laat weten aan AnimalsToday niet als enige de vinger aan de pols te houden:
“Portugal is ook ondertekenaar van de Conventie van Bern, een internationaal verdrag inzake het behoud van in het wild voorkomende dier- en plantensoorten en de daarbij behorende grensoverschrijdende natuurlijke leefmilieus in Europa. Ook zij volgen de kwestie.”
Bronnen:
- AEWA
- Vogelbescherming Nederland
- Lees ook op AnimalsToday:
.
©AnimalsToday.nl Marianne Miltenburg
