IJsberen patrouilleerden de ijzige regio’s van onze planeet al miljoenen jaren langer dan we eerder dachten. In die tijd hebben ze al verschillende periodes van opwarming van de aarde doorstaan. Hoewel dit suggereert dat hun toekomst er misschien niet zo somber uitziet, is het geen garantie dat ze de huidige smeltende poolgebieden zullen overleven.
Charlotte Lindqvist van de Universiteit van Buffalo in New York is aangesloten bij een internationaal team van onderzoekers. Dit team rondde onlangs de meest uitgebreide analyse af van de ijsbeergenoom[1] tot nu toe. Het team keek naar DNA van 23 levende ijsberen en een 110.000-jaar oud ijsbeerkaakbot. Geholpen door vergelijkingen met de genomen van bruine en zwarte beren, ontdekten zij dat de ijsbeer als aparte soort het eerst te zien is tussen de 4 en 5 miljoen jaar geleden. Eerdere onderzoeken deden vermoeden dat de soort pas veel later afweek van de bruine beer, waarschijnlijk slechts 600.000 jaar geleden.
De analyse toonde ook aan dat polaire en bruine beren met tussenpozen gekruist hebben sinds hun eerste divergentie. Ook heeft de populatie van ijsberen de afgelopen miljoen jaar sterk geschommeld, gelijk met het klimaat. Het aantal ijsberen daalde tijdens warme periodes, maar stuiterde terug gedurende langere ijstijden. Dit is het meest merkbaar in een periode van afkoeling tussen de 800.000 en 600.000 jaar geleden.
Het ziet er naar uit dat de populatie weer daalt, nu het smeltende pakijs ijsberen dwingt om terug te keren aan land, naar de leefgebieden van bruine beren. Hier zijn onlangs al kruisingen waargenomen. Mocht zich uitgebreide kruising voordoen, kan de populatie van zowel de polaire als bruine beer afnemen, met de opkomst van een nieuwe hybride soort.
Lindqvist vertelt:
“Ook al hebben ijsberen in het verleden periodes van opwarming ervaren, het is geen garantie dat ze deze keer ook overleven. Het lijkt aannemelijk dat er nog steeds restjes geschikte leefgebieden voor ijsberen beschikbaar waren tijdens de laatste warme periodes, maar de vraag is of dat ook zo zal zijn in de toekomst.”
Lindqvist zegt dat uit de analyse blijkt dat ijsbeer-DNA aan diversiteit heeft verloren naarmate de populatie is afgenomen, uit elkaar gegroeid en genetisch geïsoleerd is geraakt. Dit wijst erop dat de huidige beren minder weerstand hebben tegen veranderingen in het milieu, habitatverlies, vervuiling en ziekten waarmee zij nu worden geconfronteerd.
Frank Hailer werkt bij het Biodiversity and Climate Research Centre in het Duitse Frankfurt. Hailer en zijn collega’s schatten dat ijsberen vanaf 600.000 jaar geleden afweken van bruine beren. Dit duwt het pas gepubliceerde evolutionaire record van ijsberen met ongeveer 450.000 jaar terug.
Hailer zegt echter dat de nieuwe onderzoeksresultaten in grote lijnen overeen komen met de bevindingen van zijn team, die ook opperden dat ijsberen misschien veel eerder evolueerden dan die 600.000 jaar.
“Het is een goed onderbouwde nieuwe schatting op basis van veel spannende gegevens, maar de werkelijke cijfers en aannames waarop de eerdere schatting is gebaseerd, blijven open voor discussie,” aldus Hailer
