Een Nederlands onderzoeksteam heeft vastgesteld dat er steeds meer resten van geneesmiddelen, waaronder antibiotica en medicijnen tegen epilepsie, in rivieren worden aangetroffen. Dit komt overal ter wereld voor, en de hoeveelheden zijn nu zo groot dat het schadelijk dreigt te worden voor dieren en hun ecosystemen. Het onderzoek is gepubliceerd in Environmental Research Letters.
De onderzoekers hebben een model ontwikkeld waarmee ze de hoeveelheid medicijnresten kunnen voorspellen in zoet water, waar ook ter wereld. Op basis daarvan kunnen ze inschatten waar deze vervuiling de meeste schade aan de voedselpiramide toebrengt. Dit model is gericht op twee specifieke medicijnen: het antibioticum ciprofloxacine en het anti-epilepticum carbamazepine.
Explosieve stijging
Uit het onderzoek bleek dat er tussen 1995 en 2015 10 tot 20 keer zo veel risico op vervuilde water-ecosystemen was als in de twee decennia daarvoor. De oorzaak: stijgende hoeveelheden medicijnresten en een toenemend aantal vervuilde waterbekkens.
Het is bekend dat carbamazepine de ontwikkeling van visseneieren en spijsverteringsprocessen van schaaldieren verstoort. Volgens het onderzoek was het risico op vervuiling het grootst in droge gebieden met slechts een paar grote rivieren.
Ciprofloxacine bleek een nog grotere bedreiging te vormen. In 223 van de 449 getoetste ecosystemen werd een significante toename van vervuilingsrisico waargenomen.
Bacteriën
Een van de auteurs van het artikel is Dr. Rik Oldenkamp, verbonden aan de Radboud Universiteit. Hij legt uit wat precies het probleem is:
“Deze antibioticaresten in het water kunnen schadelijk zijn voor bacteriën, en die bacteriën spelen op hun beurt een belangrijke rol in verschillende voedselcycli. Bovendien kunnen antibiotica ook de effectiviteit verminderen van bacteriekolonies die men gebruikt om afvalwater te zuiveren.”
Resistentie
Maar dit was nog niet alles. Dr. Oldenkamp en zijn collega’s vergeleken hun voorspellingen met watermonsters uit vier riviersystemen. Ze ontdekten dat hun model de risico’s op vervuiling onderschatte. Medicijnresten komen in deze zoete wateren terecht door afvalwater uit slecht onderhouden rioleringssystemen, of door afvloeiing van landbouwgrond waar vee wordt gehouden dat met geneesmiddelen wordt behandeld.
Dit is al een wereldwijd probleem geworden omdat bacteriën op deze manier steeds sneller resistent worden tegen antibiotica, en deze geneesmiddelen op den duur niet meer te gebruiken zijn voor levensbedreigende infecties.
Dr. Oldenkamp licht toe:
“Men is zich nog te weinig bewust van de rol van het milieu hierin. Ook al blijkt steeds duidelijker dat het milieuprobleem de basis is voor resistente bacteriën.”
Levenscyclus
Een ander risico voor de natuur is dat er zo veel medicijnresten in het ecosysteem terechtkomen, dat het negatieve gevolgen heeft voor het gedrag van dieren. Of dat bacteriën zodanig verstoord raken dat die bodemresten niet meer composteren en daarmee zuurstof produceren – essentiële processen voor de levenscyclus.
Droog en dichtbevolkt
Gelukkig bewaken ontwikkelde gebieden zoals Europa hun waterkwaliteit streng, ook op de lange termijn. Maar veel van de regio’s die het meest kwetsbaar zijn kennen dit soort maatregelen juist niet. Dr. Oldenkamp denkt hier het meeste resultaat te kunnen boeken met het onderzoek:
“Volgens ons model is het milieurisico in dichtbevolkte en droge gebieden zoals het Midden-Oosten het grootst, maar dat zijn precies de gebieden waar weinig gegevens beschikbaar zijn over medicijngebruik en de hoeveelheid resten in oppervlaktewateren.”
Bron: The Independent ©AnimalsToday.nl Anne Douqué
