Verbeterende vaaromstandigheden in Arctische wateren vormen een nieuwe zorg voor milieuactivisten en inheemse volkeren van het Noordpoolgebied. Het toenemende scheepvaartverkeer kan tot conflicten leiden met migratieroutes en het leefgebied van zeezoogdieren en ijsberen. Afgelopen week heeft het Amerikaanse Wildlife Conservancy Society (WCS) hierover vergaderd met een raad van inheemse Noord-Amerikaanse volken.
Door klimaatverandering duren de ijsvrije periodes in de Noordelijke IJszee steeds langer. Eind november vorig jaar stelden wetenschappers dat er volledig ijsvrije zomers te verwachten zijn rond 2015. Dat is vijftien jaar eerder dan de modellen van het Internationale Panel voor Klimaat Verandering IPCC lieten zien. De NASA heeft enkele weken terug nieuwe resultaten gepresenteerd waaruit bleek dat er tijdens de winter van 2012 een recordhoeveelheid meerjarig ijs verloren is gegaan. Meerjarig ijs blijft tijdens de zomers intact en smelt slechts moeizaam weg, waar nieuw ijs juist makkelijk oplost bij oplopende temperaturen. Het verdwijnen van meerjarig ijs duidt er op dat het ijs op de Noordpool definitief aan het verdwijnen is.
De afkalvende ecozone biedt de economie enorme kansen. Nieuwe olie- en gasgronden komen binnen bereik en plannen voor mijnbouw in het noorden worden inmiddels serieus onderzocht.
Maar de opwarming van het poolgebied vormt ook voor het zeetransport een buitenkans. De Noordwestpassage boven Canada en de Noordoostpassage boven Rusland zijn steeds beter en langer bevaarbaar, terwijl heldhaftige ontdekkingsreizigers hier eeuwenlang slechts van konden dromen.
De afstand tussen Europa en Azië via de Noordoostpassage is dertig procent korter dan die via het Suezkanaal en rond India. Daarbij mijden schepen ook nog eens de door piraten geterroriseerde Hoorn van Afrika en de Straat van Malakka nabij Maleisië. Overigens is het verkeer via de Noordoostpassage nog erg beperkt. In 2011 voer er een recordaantal schepen boven Rusland langs van 34. Maar dat is wel acht keer zo veel als het jaar ervoor in een vaarseizoen dat een maand langer duurde dan normaal.
Er zit wel een flessenhals in de twee Arctische zeeroutes, de Beringstraat. Door de smalle engte tussen het Russische Verre Oosten en Alaska gaan niet alleen schepen. Ook Groenlandse walvissen, beluga’s, walrussen, diverse soorten zeehonden en ijsberen gebruiken de zeestraat.
Wetenschapper van de WCS Martin Robards vertelde aan de Postmedia News:
“De problemen spelen in de hele Arctische Oceaan, maar de Beringstraat heeft onze prioriteit vanwege de hoge concentratie van de zeezoogdieren in combinatie met inheemse volken die voor hun leven afhankelijk zijn van deze dieren.”
Het WCS pleit voor grensoverschrijdende beschermende maatregelen in Amerikaanse en Canadese wateren, zoals restricties op de snelheid van schepen, vaarverboden tijdens paar-, jong-, en foerageerseizoenen en verplichte zeezoogdieruitkijken aan boord van schepen. Als de snelheid van een schip verhoogd wordt van tien naar veertien knopen (twintig tot 28 kilometer per uur) verhoogt de kans dat een aanvaring met een walvis een dodelijke afloop kent van 45 naar 75 procent. Bij zeventien knopen (34 kilometer per uur) is dat negentig procent. De kruissnelheid van een schip ligt rond de 25 knopen (vijftig kilometer per uur).
Aan de oostkant van Canada is het formeren van een wettelijk kader voor bescherming van zeezoogdierhabitats al in volle gang. In de noordoostelijke provincie Nunavut is de Canadese overheid in samenwerking met de Inuit bezig met beschermende maatregelen voor de Lancaster Sound, een belangrijk leefgebied van narwals en Groenlandse walvissen. De Lancaster Sound vormt de oostelijke toegang naar de Noordwestpassage. Deze regio is ook een belangrijk migratiegebied voor de ernstig bedreigde Noordkaper, waar er naar verwachting nog zo’n 400 van zijn. De beschermde status kwam net op tijd omdat er al initiatieven voor seismische onderzoeken op tafel lagen, volgens critici een aankondiging van oliewinning.
©PiepVandaag Barry Wijnandts
