Rotterdam in de greep van ratten en de gemeente zoekt naar duurzame oplossingen. Men experimenteert daarbij met fretten en honden in de strijd tegen ratten. Maar net als gif gaat dit ten koste van het dierenwelzijn en dat past niet binnen een duurzaam beleid.
Na Amsterdam heeft nu ook Rotterdam te maken met een groeiende rattenpopulatie. Gemeenten staan voor de uitdaging om rattenoverlast aan te pakken zonder gebruik van gif, dat sinds 2023 verboden is voor particulieren. De stad experimenteert nu met het inzetten van fretten en honden als ‘natuurlijke vijanden’. Maar hoe humaan is deze methode? En waar ligt de grens tussen plaagbestrijding en dierenleed?
Ratten zijn overal waar mensen zijn
Ratten maken al eeuwen deel uit van het menselijke leefgebied. Ze zijn intelligent, vindingrijk en vinden hun weg naar elke plek waar voedsel en beschutting te vinden is – van stadsparken tot boerderijen. Alleen op Antarctica ontbreken ze. In steden als Amsterdam en Rotterdam floreren ze vooral in riolen, langs waterkanten en bij afvalbronnen.
Ratten worden vaak geassocieerd met ziekten zoals leptospirose of tyfus, wat bijdraagt aan de negatieve beeldvorming. Toch zijn ze ook een onderdeel van het stedelijk ecosysteem. Hun aanwezigheid hoeft niet per definitie problematisch te zijn – het wordt pas een plaag wanneer er te veel zijn of wanneer de balans verstoord raakt.
Warmere winters, meer ratten
Volgens onderzoek, onder meer gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Science Advances, is de toename van ratten in steden deels te verklaren door klimaatverandering. Warmere winters en mildere seizoenen verlengen de voortplantingsperiode van ratten. Daarnaast zorgen verstedelijking en bevolkingsgroei voor meer voedselbronnen. De combinatie van menselijk gedrag en veranderende ecologische omstandigheden zorgt ervoor dat ratten zich gemakkelijker kunnen handhaven – en vermenigvuldigen.
Fretten als bestrijdingsmiddel een ethisch dilemma
In de Rotterdamse wijk Vreewijk startte begin dit jaar een gemeentelijke pilot waarbij fretten worden ingezet om ratten te verjagen uit hun holen. Dit gebeurde op basis van een motie van Leefbaar Rotterdam. De fret – een gedomesticeerde vorm van de bunzing – wordt al eeuwen gebruikt in de jacht, onder andere op konijnen. In deze pilot zijn de dieren nu ingezet tegen stadsratten. Bekijk hieronder hoe dat in Enkhuizen gebeurt:
.
.
De methode van ratten doden met fretten of honden is niet zonder controverse. Bij bewoners van de Mauritsplaats in het centrum van Rotterdam – die al langer overlast ondervinden van ratten bij afvalcontainers – schakelde men een bedrijf in dat werkt met fretten én honden. De praktijk is eenvoudig maar heftig: fretten worden in rattenholen losgelaten, waarna vluchtende ratten in speciale vallen terechtkomen. De gevangen ratten worden vervolgens door honden gedood.
Gegil
Tijdens één actie werden 49 ratten gedood. Omstanders konden het gegil van de dieren horen. Later volgden nog eens negen ratten, waaronder een nest. De term ‘afdoden’ wordt gebruikt om het doden van ratten te benoemen – maar het roept vragen op over het dierenwelzijn van zowel de ratten als de ingezette fretten.
Wat zegt de wet?
Volgens de Wet dieren is het verboden om dieren te mishandelen. In artikel 11.75 van het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) staat het gebruik van specifieke klemmen of het geweer toe voor het doden van ratten, muizen en mollen. De inzet van honden of fretten voor dit doel staat echter niet expliciet genoemd in de wetgeving. De dierenpolitie is echter verplicht op te treden bij mishandeling, waaronder het moedwillig doden of verwonden van dieren. Dat roept de vraag op waarom de huidige praktijk – waarbij men ratten in kooien vangt die vervolgens elders bloederig worden gedood – niet als dierenmishandeling wordt aangemerkt?
Een dier is geen plaag
De groeiende overlast dwingt gemeenten tot actie, maar de gekozen aanpak moet in overeenstemming zijn met wettelijke kaders én morele verantwoordelijkheid. Het reduceren van overlast is één ding, maar dat mag niet ten koste gaan van onnodig dierenleed. Bovendien: het inzetten van predatoren als fretten brengt ook risico’s mee voor hun welzijn. Fretten zijn roofdieren, ja, maar dat betekent niet dat zij in staat zijn om langdurig ingezet te worden als ‘bestrijdingsmiddel’ zonder stress of gevaar. Ook honden kunnen gewond raken bij confrontaties met ratten, die zich fel kunnen verdedigen. In de praktijk is het een bloederig en oncontroleerbaar proces dat nauwelijks past in een diervriendelijke stad.
Ecologisch én humaan beleid nodig
Stadsecoloog André de Baerdemaeker is duidelijk:
“De enige manier waarop we Rotterdam vrij krijgen van ratten, is door de stad aan de zee prijs te geven.”
Anders gezegd: een stad zonder ratten bestaat niet. En dat hoeft ook niet. Wat nodig is, is een beleid dat inzet op preventie: beter afvalbeheer, het afdichten van gebouwen, educatie over omgang met wilde dieren én het gebruik van diervriendelijke methoden.
De rat is geen vijand, maar een ongewilde buur die we moeten leren beheersen zonder wreedheid. Diervriendelijke steden beginnen bij keuzes die zowel mensen als dieren beschermen – en daarin is nog een wereld te winnen.
Bronnen:
- NH Nieuws/YouTube
- Rijnmond [ 1, 2]
- Science
- Lees meer over ratten op AnimalsToday:
.
©AnimalsToday.nl Marianne Miltenburg
Wat misschien ook heel erg zou helpen is als de mensheid zijn afval niet zo onverantwoordelijk egoïstisch overal maar dumpt en achterlaat.
Beste Lodewijk,
Er is qua mentaliteitsverandering inderdaad een wereld te winnen. Als de mens de rat wil begrijpen kan hij het beste bij zichzelf te rade gaan. Ratten zijn, net als mensen, opportunisten. Waarom moeilijk doen als het makkelijk kan? En ratten zijn alleseters, dus daar waar wij voedsel achterlaten schuiven ratten dankbaar aan. Voedselverspilling hangt daarmee samen, net als de mentaliteit van ja afval op straat gooien, of oud brood in de vijver dumpen. Zodra mensen de consequenties van dat handelen overzien is een belangrijk probleem al opgelost.
Met vriendelijke groet,
Redactie AnimalsToday.nl