Er zijn veel reacties gekomen op mijn opiniestuk in NRC, ‘Bio-industrie vergelijken met de Holocaust is niet zo raar‘, waarin ik een parallel trok tussen onze veehouderij en eerdere episoden in de geschiedenis waarin zwakkere groepen werden uitgebuit of uitgemoord. Omdat het stuk bij NRC achter een betaalmuur staat, heb ik het nu op mijn website geplaatst zodat de oordeelsvorming meer gebaseerd kan worden op wat ik feitelijk schreef dan op ‘horen zeggen’.
Een van de reacties in de Volkskrant kwam van Elma Drayer. Ook haar reactie lijkt vooral emotioneel (‘hysterisch’, ‘weerzinwekkend’ en mijn werkgever had ‘de vrouw moeten lozen’), maar helemaal aan het eind zegt ze iets waarop ik wil ingaan: dat een ‘activist’ geen ‘open blik’ heeft en dus geen wetenschapper kan zijn. Hoewel mevrouw Drayer geen lid is van de commissie die ons wetenschappelijk werk beoordeelt, is deze stelling belangrijk genoeg om op te reageren.
De vraag is allereerst of echt neutraal, onpartijdig onderzoek wel bestaat. Onderzoekers hebben bijna altijd doelen, ze willen bijvoorbeeld een subsidie of publicatie binnenhalen, carrière maken, erkenning krijgen of bevestiging vinden voor hun theorie. Of ze willen, zoals ik, de wereld verbeteren.
Incidenteel gaat dat mis, en ja, dat is ook mij overkomen – bij 1 van de meer dan 300 onderzoeken waaraan ik heb meegewerkt. Maar niet alleen ideologische doelen kunnen dat effect hebben: ook commerciële belangen, wetenschappelijke ego’s, of wat voor verborgen drijfveren dan ook, kunnen tot vertekening leiden. Dat gebeurt overigens zelden en is juist daardoor zo opmerkelijk.
Een tweede vraag is: wat doen wetenschappers met hun bevindingen? Stel dat een klimaatwetenschapper ontdekt dat een bepaalde, veel voorkomende, gewoonte van mensen de klimaatverandering ernstig versnelt. Je zou de stelling kunnen verdedigen dat die wetenschapper dan zelfs de morele plicht heeft om activist te worden, in de zin van: de gevonden feiten bekendmaken en bepleiten dat de desastreuze gewoonte snel wordt gestaakt.
Evenzo lijkt het me dat een sociaal-psycholoog die kennis opdoet over bijvoorbeeld sekse- of etnische discriminatie, deze kennis kan verspreiden en maatregelen bepleiten die discriminatie tegengaan. Zo’n wetenschapper zouden we eerder ‘maatschappelijk betrokken’ noemen. Het woord activisme komt vaak pas op als we het met iemand oneens zijn.
Ik schreef mijn pleidooi op basis van mijn kennis over het omstandereffect: als veel mensen getuige zijn van een noodgeval en niemand ingrijpt, krijgen allen de indruk dat het wel meevalt; anders had iemand al wel iets gedaan.
Ik zie een parallel tussen dit effect en onze veehouderij, waarbij we allen getuige zijn van grootschalig dierenleed, geheel in lijn met wat Hannah Arendt zegt over de banaliteit van het kwaad: iedereen is een radertje in het systeem en niemand hoeft na te denken over de eigen rol. ‘The sad truth is that most evil is done by people who never make up their minds to be good or evil.’ Het kwaad wordt gedaan door goedwillende mensen die zwijgen en zich niet verzetten.
In een wereld waar dagelijks op zo’n enorme schaal weerloze dieren nodeloos lijden en worden behandeld als dingen, terwijl we allemaal weten dat ze dat niet zijn, is neutraliteit onmogelijk: erover zwijgen, er niet tegenin gaan, betekent het gedogen en in stand houden en elkaar impliciet de boodschap geven dat het oké is. Dát is het omstandereffect. Maar wie getuige is van onrecht en niets doet – de inactivist -, maakt zich medeplichtig aan dat onrecht.
In een citaat dat wordt toegeschreven aan Einstein, die overigens mensenrechtenactivist was:
“The world is a dangerous place, not because of those who do evil, but because of those who look on and do nothing.”
Roos Vonk is is hoogleraar psychologie, auteur en initiatiefnemer van Animal People Alliance.
Dit opiniestuk verscheen eerder in de Volkskrant
7 Comments
Comments are closed.
Hadden we maar een Roos Vonk voor de proefdieren…….
Wat jij opsomt is allemaal verschrikkelijk.Je moet ergens beginnen. Dieren, kinderen en ouderen zijn de zwakkere op deze aardkloot. Zelf hebben ze geen afweer tegen de gezonde mensen. Ze worden misbruikt en mishandeld. Dieren voor een stukje vlees, een dekbed, een trui en en. Kinderen verkracht, uitgehuwelijkt, psychisch kapot gemaakt en. Ouderen in de steek gelaten, geen goede verzorging voor. 1 op 62 mensen in een verzorgingshuis en ook hier geestelijk en soms zelfs lichamelijk mishandeld. Deze 3 groepen hebben het het moeilijkst. Gezonde volwassenen kiezen voor oorlog, mileuvervuiling, mishandelingen, discriminatie enz enz. Alle ellende door”GEZOND” verstand. Mensen die er over NAGEDACHT hebben.
Mijn vraag is, want daar hoor je bijna niks over, wat wil je doen aan de uithongering van de dieren in de winter in de Oostvaadersplassen?
Daar is het ook echt te triest voor woorden.
Vriendelijke groet,
Tessa
Beste Roos Vonk, hoezeer ik je stelling ook een warm hart toedraag, doemt zich toch een vraag bij me op: Wat doe jij aan de hongersnood in de wereld, wat doe jij aan de kindersterfte in de wereld, wat doe jij aan het machtsmisbruik in de wereld, wat doe jij aan de discriminatie in de wereld, wat doe jij aan de milievervuiling in de wereld.. Er zijn er vast nog wel een paar. Maar je doet toch vast wel iets? Want als je niets doet….. heb je eigenlijk geen recht van spreken en ben je gewoon weer een roeptoeterende wijsneus die zichzelf belangrijk wil maken?
Nou beste Marcel, hongersnood kun je oplossen door te stoppen met de veehouderij, dat scheelt heel veel verspilling van voedsel en water en misbruik van grond en je doet dan ook nog eens veel voor het milieu. Het is misschien zelfs goed om kindersterfte te verminderen, maar ik snap jou niet, hoe kan 1 persoon de kindersterfte, machtsmisbruik en discriminatie voorkomen, waarom doe jij dat dan niet of is het weer het excuus van de vleeseter, dat vegetariers en veganisten eerst deze problemen moeten oplossen voordat ze recht van spreken hebben, waarom kan je niet aan al deze problemen tegelijk werken, waarom moeten de veroorzakers van de vele problemen weer op de eerste plaats komen, welk recht van spreken heb jij dan, wat doe jij.
Nou van Roos Vonk noemen dat ze roeptoeterd…. die heeft haar sporen toch wel verdiend en haar nek uitgestoken.
Ik wil graag Matthijs Bierman, directeur Triodos Bank, citeren omdat iedereen invloed kan uitoefenen, ook in minder grote daden.
“Iedereen heeft verander-kracht. Met alles wat je koopt beïnvloed je anderen. Kiezen voor biologisch vlees is een stem tégen de bio-industrie. Fairtradekoffie kopen is een stem vóór eerlijke betaling van koffieboeren. Op die manier kun je wel degelijk invloed uitoefenen op het duurzamer (eerlijker) maken van de wereld. Wie zich dat eenmaal realiseert voelt zich gesterkt in het maken van verantwoorde keuzes.” Matthijs Bierman, directeur Triodos Bank
Roos Vonk maakt een keuze. Ze focust op bio-industrie. Ik zie niet in wat daar mis mee is. Mijn focus ligt op dierproeven en vivisectie. Dat betekent niet dat ik nooit een andere misstand laat passeren, maar we kunnen niet alles. Er moet ook nog brood op de plank komen. Daarnaast houdt focus ook in dat je je verdiept in het onderwerp. Je moet wel weten waar je het over hebt.
Ben eigenlijk wel benieuwd wat Marcel allemaal voor goeds doet…