Met hun lange snuit en rode billen beschikt de baviaan over opvallende uiterlijke kenmerken. Maar er is natuurlijk nog veel meer te vertellen over deze sociale apen, die altijd aan elkaar lijken te plukken. Op mensapen na zijn bavianen de grootste apensoort. Er worden vijf verschillende soorten bavianen onderscheiden. De dieren leven voornamelijk op de grond in beboste savannes en steppen, waar ze in grote groepen rondtrekken.
Geen ‘extra hand’
Een groot verschil met andere apensoorten is dat bavianen een relatief korte staart hebben, waarmee ze geen dingen kunnen vastgrijpen. Ze gebruiken hun staart dan ook niet als een extra hand. Bavianen kunnen bijna een meter groot worden en wegen dan ongeveer net zoveel als een mensenkind, zo’n 30 kilo. Ze hebben een grijsbruine vacht en de mannetjes hebben vaak een indrukwekkende haardos met woeste plukken aan de zijkanten van hun kop. Een lange snuit met grote hoektanden maakt het plaatje compleet.
Sociale dieren
Bavianen zijn hele sociale dieren. Ze leven in groepen die uit wel meer dan honderd soortgenoten kunnen bestaan. De grootste groepen hebben maar liefst driehonderd leden, volgens de African Wildlife Foundation. De dieren die samenleven zorgen voor elkaar, beschermen elkaar en slapen samen. Jonge baviaantjes spelen met elkaar waarbij het er soms ruig aan toe kan gaan. Ze zitten elkaar achterna, slingeren van tak naar tak en worstelen met elkaar. Aan het hoofd van de groep staan meestal een of meerdere dominante mannetjes. De rangorde onder mannelijke bavianen wordt bepaald door hun leeftijd en grootte, terwijl bij vrouwtjes de volgorde van geboorte belangrijker is.
Leefgebied
Hoewel bavianen meestal op de grond leven, eten, slapen en houden ze soms de wacht in bomen. In het wild hebben ze een beperkt leefgebied. Ze komen alleen voor op het zuidelijke Arabisch Schiereiland en in Afrika ten zuiden van de Sahara. Er zijn vijf soorten te onderscheiden: de groene baviaan, gele baviaan, bruine baviaan, beerbaviaan en mantelbaviaan. De eerste vier soorten leven voornamelijk in beboste savannes en steppen. In open gebieden en dichte bossen zullen de dieren niet aangetroffen worden. De mantelbaviaan komt ook voor in de woestijnachtige heuvels bij de Rode Zee.
Bavianenvoedsel
Bavianen zijn echte alleseters; ze werken allerlei soorten vlees en planten naar binnen. Hun favoriete voedsel bestaat uit gras, fruit, zaden, knollen, schors, kleine knaagdieren, vogels en de jongen van antilopen, schapen en andere grotere zoogdieren. Soms eten ze zelfs andere apen. Een groep bavianen kan een ware plaag worden als ze zich te goed doen aan gewassen. Maar, zoals meestal in het dierenrijk, is het eten en gegeten worden. Er zijn dus ook dieren die wel een baviaantje lusten, zoals luipaarden, leeuwen, hyena’s, roofvogels en jakhalzen, en zelfs chimpansees en pythons grijpen wel eens een baviaan. Bij gevaar waarschuwt een groepslid de andere dieren met luid gekrijs, waarna deze schreeuwend alle kanten op rennen.
Rode billen
De rode billen van de baviaan hebben een belangrijke functie, namelijk voortplanting. Als een bavianenvrouwtje vruchtbaar wordt, zwelt haar achterste op als teken voor de mannetjes. Hoewel dit behoorlijke proporties kan aannemen, is de uitspraak ‘size does matter’ hier niet van toepassing. Onderzoek heeft namelijk uitgewezen dat bavianenmannetjes zich meestal laten leiden door de laatste zwangerschap van het vrouwtje. Hoe meer tijd er tussen de laatste zwangerschap en een mogelijke nieuwe bevruchting zit, hoe beter.
Nageslacht
Een vrouwtjesbaviaan zal na een draagtijd van ongeveer zes maanden een jong op de wereld zetten. Meestal blijft het bij één babybaviaan, hoewel tweelingen soms voorkomen. Jonge baviaantjes wegen bij hun geboorte ongeveer een kilo en klampen zich in de eerste periode van hun leven aan hun moeder vast. De eerste maanden drinken ze alleen moedermelk, waarna de jongen langzamerhand overgaan op vast voedsel. Rond het tweede jaar begint de puberteit en tussen hun zesde en achtste jaar worden bavianen volwassen. Dat is het moment waarop mannetjes de groep verlaten. Ze zullen zich gedurende hun leven vaker bij andere groepen voegen en daar weer weggaan. Vrouwtjes blijven hun hele leven bij dezelfde groep. Zij kunnen tot op zeer hoge leeftijd nog kinderen krijgen. In het wild betekent dat tot ongeveer 30 jaar; zo oud kunnen de dieren worden.
Bedreigingen
De grootste bedreiging voor bavianen komt niet van hun natuurlijke vijanden zoals luipaarden, maar wordt gevormd door de mens. Landbouw en de jacht hebben het leefgebied van de bruine baviaan met 20 tot 25 procent verkleind in de afgelopen 30 jaar. Hierdoor heeft deze bavianensoort de status van ‘bijna bedreigd’ gekregen. De andere vier soorten staan niet op de lijst van bedreigde diersoorten, volgens de International Union for Conservation of Nature (IUCN).
Nog enkele grappige weetjes
Bavianen gebruiken ook een soort taal om met elkaar te communiceren. Ze hebben minstens tien verschillende stemgeluiden.
Dit weten we eigenlijk wel, maar toch: bavianen zijn nauw verwant aan de mens. Onze genetische gelijkenis met bavianen is maar liefst 94 procent, volgens het Amboseli Baboon Research Project.
De gelada is een apensoort die uiterlijk sterk lijkt op de baviaan. Gelada’s communiceren met elkaar door op verschillende manieren te gapen.
Bron: Live Science ©Animals Today Margreet van Litsenburg
