Dit weekend is vastgesteld dat de vogelgriep bij een pluimveebedrijf in Hekendorp de hoogpathogene variant blijkt te zijn. De hoogpathogene variant van vogelgriep is zeer besmettelijk voor gevogelte. Voor kippen is deze variant dodelijk. Vogelgriep is een zoönose, wat betekent dat de besmetting van dier op mens kan worden overgebracht.

vogelgriep
Foto credit: Armagan Orki via Compfight cc

Overal ter wereld lijken dieren ten prooi gevallen te zijn aan ziekmakende en dodelijke virussen en bacteriën. Uit voorzorg, paniek en exportbelang worden miljoenen beesten afgemaakt, en dit gaat al enkele jaren zo. Zo zijn er de afgelopen veertien jaar  in Nederland meer dan veertig miljoen zieke én gezonde dieren geruimd. Denk maar aan de uitbraken van varkenspest, BSE, MKZ, en Q-koorts en vogelgriep.

De angst voor de uitbraak van een dodelijk virus heeft niet alleen een economische achtergrond. Veel ziektes waar mensen mee te maken hebben zijn ooit overgesprongen van dier op mens. Mazelen van runderen, kinkhoest van varkens en aids van apen. Een nieuwe overstap van een varkens-eenden-kippenvirus naar de mens, is het schrikbeeld van iedere viroloog.

Mens en dier zijn altijd al geteisterd geweest door virussen en bacteriën. Maar de toename van het aantal nieuwe infectieziektes baart veel wetenschappers nu toch wel grote zorgen. De afgelopen jaren zijn daar al een paar ernstige voorbeelden van geweest. Sars, de gekke koeienziekte en de Q-koorts zijn allemaal menselijke ziektes met een dierlijke oorsprong. Vooral op plaatsen waar mensen en dieren dicht bij elkaar wonen, is het gevaar dat ziektes van de ene op de andere soort overspringen groot.

Is met deze onrustbarende toename nu de doos van Pandora op een kier gezet? Dat zal allemaal wel meevallen. Denkt men, verwacht men, hoopt men. Tal van ziektes worden niet voor niets scherp in de gaten gehouden, of  (soms) op tijd in de kiem gesmoord. Maar het is de vraag of dat allemaal wel zal lukken. Het angstige nu is dat het erop lijkt dat we een wereld ingericht hebben, waar virussen en bacteriën eerder en sneller van dieren op mensen overspringen, en het is ook zeker geen toeval dat we de afgelopen jaren uitbraken hebben gehad van de varkenspest, Q-koorst en de gekke koeienziekte, en nu weer de vogelgriep

Duidelijk is dat deze eeuw een levensgevaarlijk griepvirus een of meerdere keren de kop zal opsteken. De vraag is hoe lang het zal duren voor een volgende pandemie van een dodelijke ziekte zal plaatsvinden. Belangrijker is echter het feit dat regeringen en de farmaceutische industrie niet of onvoldoende zijn voorbereid op een eventuele uitbraak. Het ‘ruimen’ van dieren is slechts een gebrekkige maatregel achteraf.

Nederland is ook een risicoland. In ons land leven miljoenen melkkoeien, varkens en kippen, dicht bij mensen. Het voordeel is dat Nederland een redelijk goede diergeneeskundige zorg heeft en streng zieke dieren controleert bij een uitbraak van een besmettelijke ziekte. Maar Nederland is ook het land met de grootste veedichtheid ter wereld. Bovendien importeren en exporteren we grote hoeveelheden vee over internationale grenzen. Zolang we te veel dieren op een te kleine ruimte blijven houden is dan ook slechts een kwestie van tijd voor een nieuwe grootschalige uitbraak van een zoönose plaats zal vinden. Het trieste is dat het ruimen van de dieren in het huidige onduurzame systeem weer noopt tot het snel aanvullen ervan om de economische verliezen te compenseren. Zo gaan we in plaats van het systeem drastisch te herzien verder naar een lock-in situatie – meer van hetzelfde dus. Een verschuiving naar een duurzame manier van het houden van vee kan alleen plaatsvinden als we het welzijn van het dier (en dus hiermee ook de mens) als voornaamste doel niet zien, en niet het economisch gewin.

©PiepVandaag.nl Pim Martens – Hoogleraar Duurzame Ontwikkeling Universiteit Maastricht