Een nieuwe studie, gepubliceerd op 26 september in The Science of the Total Environment, geeft aan hoe blootstelling aan PFAS (per- en polyfluoralkylstoffen) dieren in het wild beïnvloedt, met hotspots in de VS, Europa, China en Australië. PFAS zijn wereldwijd schadelijk voor wilde dieren.
David Andrews, wetenschapper bij de non-profit Environmental Working Group (EWG), en zijn team hebben een wereldwijd overzicht samengesteld. Meer dan 120 unieke PFAS-verbindingen werden bij 625 diersoorten gedetecteerd, ook al leven de dieren ver van fabrieken of andere plaatsen van vervuiling. Of het nu gaat om watermonsters uit de Himalaya of regenwater uit Antarctica, overal worden PFAS gevonden; de stoffen verspreiden zich moeiteloos over de wereld via lucht, sneeuw en regenwater. Het is een zeer alarmerende ontdekking midden in een biodiversiteitscrisis waarin ongeveer de helft van de soorten in de wereld in verval is.
Wat PFAS met dieren in het wild doen
- Op Hawaï en elders in de noordelijke Stille Oceaan komen maar weinig jongen uit de nesten van met uitsterven bedreigde karet- en groene zeeschildpadden;
- In Wisconsin zijn veel boomzwaluwen er niet in geslaagd nakomelingen voort te brengen;
- In Californië komen infectieziekten nu vaker voor bij zuidelijke zeeotters;
- In Michigan zwemmen brasems langzamer;
- In het Noordpoolgebied hebben sommige klapmutsen en hun jongen schildklierproblemen;
- In Cape Fear River in North Carolina zijn Amerikaanse alligators gevonden met geïnfecteerde wonden.
.
Honderden studies hebben wereldwijd PFAS-chemicaliën gevonden in een breed scala aan diersoorten. IJsberen, tijgers, apen, panda’s, dolfijnen, vissen, amfibieën, vele soorten vogels, paarden, katten, eekhoorns, otters; het is maar een greep uit de vele diersoorten met PFAS in het bloed, op alle continenten.
.
Chemische stof (PFAS) aangetroffen bij honderden diersoorten
Permanente chemicaliën
PFAS zijn niet afbreekbaar. De Deense milieugeneeskundige Philippe Grandjean legt uit:
“PFAS zijn synthetische, gefluoreerde chemicaliën die sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw wereldwijd worden geproduceerd. Maar pas rond de millenniumwisseling begonnen onderzoekers zich zorgen te maken over de gezondheidseffecten en deze te onderzoeken.”
Er zijn duizenden tot miljoenen verschillende chemicaliën die sinds de jaren vijftig op grote schaal zijn geproduceerd. Ze bevatten bindingen tussen koolstof- en fluoratomen. Dat geeft ze unieke maar ook extreme eigenschappen. Het zit in regenpakken, antiaanbakpannen, smeermiddelen, post-its, zonnepanelen, tandpasta, bakpapier, brandblusmiddelen – superhandig omdat ze zo goed water- of vetafstotend zijn:
“We hebben met dit overmatige gebruik de grens van de planeet onomkeerbaar overschreden.”
PFAS verspreidden zich afgelopen decennia werelwijd, gedragen door rivieren, door de wind en het getij. Dit heeft ertoe geleid dat PFAS terecht is gekomen bij wilde dieren die zelfs in de meest afgelegen gebieden van de planeet leven. Omdat PFAS niet afbreken hebben ze zich decennialang in het milieu opgestapeld.
.
.
Veel PFAS zijn ook ‘bio-accumulatief’, wat betekent dat ze zich gedurende het leven kunnen ophopen in mensen en dieren. De stoffen hebben invloed op het zenuwstelsel; oefenen invloed uit op reproductie en ontwikkeling; veroorzaken schade aan organen (waaronder de lever); verstoren de stofwisseling; zorgen voor tumoren en lagere immuniteit. Prenatale of vroege blootstelling kan onomkeerbare, negatieve gevolgen hebben voor de gezondheid, voortplanting en overleving. Tasha Stoiber, senior wetenschapper van de EWG, betrokken bij dit onderzoek:
“Het immuunsysteem is extreem gevoelig voor de effecten van PFAS. Een buitengewoon voorbeeld zagen we bij Amerikaanse alligators in het sterk vervuilde stroomgebied van de Cape Fear River in North Carolina. Bloedonderzoek bracht verhoogde niveaus van 14 verschillende PFAS aan het licht, samen met een opvallend aantal geïnfecteerd weefsel. Alligators zijn erg vatbaar voor verwondingen. Daarom hebben ze geweldige immuunsystemen en wondgenezingsmogelijkheden ontwikkeld. Maar een hoge blootstelling aan PFAS lijkt deze genezende superkrachten teniet te doen. Het vermindert ook de weerstand bij veel soorten, waardoor ze vatbaarder worden voor een reeks ziekten.
In laboratoriumstudies vertoonden dieren die aan PFAS waren blootgesteld leerstoornissen, een slecht geheugen, angstachtig gedrag en verminderde motorische vaardigheden. Onderzoekers ontdekten dat deze synthetische chemicaliën giftiger waren voor de zich ontwikkelende hersenen van jonge dieren. Deze chemische verbindingen veranderen ook hormonen, waaronder de schildklier, die helpt bij het reguleren van de stofwisseling, de groei en het centrale zenuwstelsel en de hersenfunctie bij zoogdieren. Er zijn ijsberen in Groenland aangetroffen met hoge steroïde hormonen in hun hersenen, die hun voortplantingsvermogen kunnen beperken en ongeboren welpen kunnen beschadigen. Bij zoetwater- en zeeschildpadden worden PFAS van moeders overgedragen op hun eieren, die mogelijk niet uitkomen. We moeten kritischer zijn met de vraag of zulke stoffen echt nodig zijn in het dagelijks leven.”
Fabrikanten van PFAS wisten al vroeg dat deze chemicaliën gevaarlijk waren. In 1950 ontdekte het bedrijf 3M dat PFAS zich in het bloed ophoopten, en de technische handleiding van het bedrijf uit 1963 achtte de chemicaliën giftig. Halverwege de jaren zestig ontdekte DuPont lever-, nier- en miltschade. In 1977 ontdekte 3M dat een bepaalde PFAS-chemische stof ‘giftiger was dan verwacht’. Maar deze onderzoeken werden niet openbaar gemaakt.
Inmiddels heeft 3M bekendgemaakt dat zij zelf aan het eind van 2025 wereldwijd volledig stopt met PFAS. Over de schade die al door hun chemische stoffen is aangericht wordt niet gesproken. Andrews:
“De regulering van PFAS ontbreekt, en het wordt tijd dat we de punten verbinden tussen beslissingen over chemische regulering en hun waarschijnlijke impact op de biodiversiteit en diersoorten over de hele wereld. Om zowel mensen als dieren in het wild te beschermen zijn nationale en internationale inspanningen nodig om de lozingen van PFAS in het milieu te beperken en om met PFAS verontreinigde locaties schoon te maken.”
In 2021 kondigde de Amerikaanse EPA (Environmental Protection Agency) een ‘PFAS Strategic Roadmap’ aan, maar tot nu toe heeft de Amerikaanse regering geen krachtige regelgevende maatregelen genomen. Verschillende staten ondernemen echter wel actie en sommige zijn van plan onnodig gebruik van PFAS te verbieden, ook in voedselverpakkingen en een breed scala aan andere producten. Zo zijn sommige PFAS al verboden in Canada en de Europese Unie; de EU heeft nu een beleid voorgesteld dat PFAS zou verbieden. In 2020 verbood Japan de productie en het gebruik van twee PFAS-chemicaliën; bepaalde chemische stoffen zijn verboden in Nieuw-Zeeland en het gebruik van een andere PFAS-chemische stof in brandbestrijdingsschuim is niet langer toegestaan. In de meeste andere landen zijn PFAS echter nog steeds slecht gereguleerd.
De auteurs van het onderzoek roepen op tot onmiddellijke actie om PFAS-besmettingslocaties te saneren en industriële chemicaliën te reguleren om bedreigde diersoorten te helpen beschermen. Ze merken op dat:
“…nu de mondiale crisis op het gebied van natuurbehoud en biodiversiteit zich verdiept, er een dringende noodzaak bestaat om wilde dieren beter te beschermen tegen de dreigingen van chemische vervuiling.”
Het goede nieuws is dat Europa werkt aan een verbod op het maken, verhandelen en gebruiken van PFAS. Dat voorstel ligt nu op tafel. ECHA (European Chemicals Agency) heeft meer dan 5600 reacties ontvangen op het voorstel voor een verbod op PFAS. De consultatieperiode sloot op 25 september. Alle reacties en aanvullende informatie worden nu geëvalueerd door de 5 landen die het voorstel hebben ingediend. De volgende stap in het proces is dat wetenschappelijke comités het voorstel samen met alle reacties gaan evalueren en op basis daarvan opinies opstellen. Uiteindelijk zal de Commissie samen met de lidstaten een besluit nemen over het verbod.
Veel voorstanders van de industrie hebben betoogd dat het voorstel te ver gaat en dat is geen goed nieuws. Niet voor mensen en niet voor wilde dieren. De mate waarin we met ons huidige gedrag een schaduw werpen over de toekomst is iets om terdege bij stil te staan. Zeker wanneer die schaduw permanent aanwezig blijft.
Bronnen:
©AnimalsToday.nl Marianne Miltenburg
