Enkele maanden geleden toog ik naar de Bahama´s voor een haaienexpeditie. Na ruim 4000 uren onderwater te hebben doorgebracht in de afgelopen kwart eeuw, heb ik nog nooit van zo dichtbij haaien kunnen fotograferen. Het is een enorme ervaring om tussen tientallen “levende fossielen” te zwemmen en hun lichaamstaal te bestuderen, foto´s te maken op luttele centimeters afstand van tijgerhaaien, Caribische rifhaaien en citroenhaaien. Soms moest ik ze even van mij afduwen wanneer zij met hun supergestroomlijnde lichamen tegen mij aanzwommen. Geen moment heb ik mij onveilig gevoeld.
De Bahamas staan wereldwijd bekend als een Mekka voor het duiken met haaien. Sinds de jaren negentig is long lining – een destructieve vismethode waarbij erg veel haaien als bijvangst worden gevangen – er verboden en haaienvlees werd door de inwoners ook nooit op grote schaal geconsumeerd. Haaienpopulaties hebben zich hier dus reletief normaal kunnen ontwikkelen en daardoor zijn hun aantallen nu de gezondste van het Noord-Atlantische Oceaangebied. Niet minder dan 40 verschillende soorten werden in de kustwateren van de Bahamas geregistreerd. Het haaientoerisme met een jaarlijkse opbrengst van 78 miljoen dollar, is dan ook erg belangrijk voor de economie.
En toch zijn haaien zelfs hier niet veilig. Vorig jaar werd immers bekend dat de Bahamaanse regering onderhandelde met een vissersbedrijf dat naast het oogsten van zeekomkommers ook rechten trachtte te bedingen op het vissen van haaien in lokale wateren, met als doel de vinnen te verkopen op de Aziatische markt. Het nieuws werd echter zeer snel opgepikt door de media, met een storm aan protest als reactie. De plaatselijke NGO Bahamas National Trust (BNT), startte met een tiental andere organisaties waaronder Pew Environment Group (PEW) een campagne om inwoners de impact duidelijk te maken van het wegvissen van haaien, zowel ecologisch als economisch.
Een analyse wees immers uit dat één enkele rifhaai gedurende zijn leven niet minder dan 250.000 dollar waard is voor het haaientoerisme. Dezelfde haai, dood in de handen van de haaienvinnenhandel, zou een éénmalig bedrag van 50-60 dollar opbrengen. Maar ook ecologisch zouden de gevolgen verschrikkelijk zijn. Haaien zijn een essentieel onderdeel van gezonde riffen en visbestanden. De verstoring van het plaatselijke ecosysteem zou een verloedering van de kusten veroorzaken, wat op zijn beurt dan weer nefast is voor het overige kusttoerisme en de lokale visserij.
De onderhandelingen met het vissersbedrijf werden voorlopig opgeschort. Maar ondanks maandenlang actie voeren, waarbij zelfs Pierre Cousteau (zoon van Jacques Cousteau) en Rob Stewart (regisseur en hoofdrolspeler van de film Sharkwater) werden ingeschakeld, ging de regering tot vandaag niet in op de vraag van de verschillende non-profit organisaties, om de nationale wateren van de Bahamas tot haaienreservaat uit te roepen.
Niet zo ver van de Bahamas, wordt de hoogdringendheid voor het beschermen van haaien echter wel degelijk erkend. In de Verenigde Staten worden momenteel zelfs met prioriteit, wettelijke maatregelen ontwikkeld en goedgekeurd die de exploitatie van haaien aan banden legt.
Vorig najaar werd in Hawaï een wetsvoorstel goedgekeurd waarbij binnen de staatsgrenzen de handel in, maar ook het bezit van en zelfs het consumeren van haaienvinnen werd verboden. Restaurants in de archipel kregen enkele maanden de tijd om de controversiële haaienvinnensoep van hun menu’s te verwijderen. Sindsdien heeft de Hawaiaanse senator Hee, gesteund door verschillende samenwerkende haaienbeschermingsorganisaties, het tot zijn missie gemaakt om andere staten en territoria van de Verenigde Staten te overtuigen een wetsvoorstel te formuleren naar zijn model.
En met succes! De Noordelijke Mariana Eilanden ontwikkelden en keurden enkele weken geleden, unaniem een nauwelijks gewijzigd voorstel goed. In Guam wordt een gelijkaardig decreet eerstdaags in wet gegoten en de Marschall Eilanden hebben een moratorium op het ontvinnen van haaien ingesteld, in afwachting van het opstellen van een eigen wetsvoorstel. Maar ook op het vasteland van de Verenigde Staten bereiden staten in het westen het bannen van haaienvinnen voor. Zowel in California als Oregon werden juridische wetsvoorstellen ontworpen, terwijl in de staat Washington de Senaat het voorstel reeds heeft goedgekeurd en naar het Huis van Afgevaardigden heeft doorgeschoven.
In de meeste andere andere landen is een nuchtere kijk op haaien, ondanks wettelijke bescherming, echter nog een utopie.
In 2010 zijn zes mensen door haaienaanvallen om het leven gekomen, dat is één meer dan in de jaren daarvoor. Alleen al in Nederland en België komen per week 25 mensen om het leven in het verkeer…! In datzelfde jaar werden 100 miljoen (!) haaien op onvoorstelbaar wrede wijze vermoord. Van de levende dieren worden de vinnen afgesneden, waarna ze nog levend overboord gegooid worden om uiteindelijk een afschuwelijke dood te sterven. De vinnen gaan via Hong Kong naar China waar de rijken en de “nouveau riche” haaienvinnensoep consumeren omdat dit een statussymbool is en omdat het “betere sex” zou geven, hetgeen bewezen onwaar is.
Onze Sea First Foundation doet er alles aan om haaien beter te beschermen. Tijdens de European Shark Week (15 t/m 23 oktober) hebben we op verschillende plaatsen activiteiten en verzamelen we handtekeningen om – net als in 2010 – aan Europarlementariërs te overhandigen teneinde betere wetgeving te verkrijgen voor het beschermen van deze prachtige roofdieren die zo essentieel zijn voor een gezond ecosysteem.
Zie voor meer informatie: www.seafirstfoundation.org
Dos Winkel
Onderwaterfotograaf en oprichter Sea First Foundation
