De centrale vraag bij ongewervelde dieren zoals kreeften en krabben is of ze pijn kunnen voelen. Ze reageren wel op prikkels zoals elektrische stroomstoten, maar binnen het wetenschappelijk onderzoek vraagt men zich vervolgens af of die reacties gelijkstaan met reflexen die zonder pijnervaring plaatsvinden of dat die reacties toch gepaard gaan met het ervaren van pijn.

ongewervelden
Europese kreeft | Foto Reindert Nijland, Vilda natuurfotografen

Een belangrijke vraag want als er sprake is van pijn, dan dient er bij de vangst en verwerking van deze dieren – het gaat om astronomische aantallen – wel rekening mee gehouden te worden, net zoals we dat, ook in wetgeving, doen met gewervelde dieren, die qua lichaamsbouw dichterbij de mens staan.

Er is de laatste jaren voortdurend onderzoek gedaan bij kreeften en krabben waarbij deze vraag centraal staat. In diverse proefopstellingen wordt meestal aan de krabben in hun comfortabele schuilplaats een stroomstoot toegediend en wordt gekeken onder welke condities de dieren uiteindelijk hun schuilplaats opgeven voor een andere plek. In al deze onderzoeken wordt wetenschappelijk vastgesteld dat de stroomstoten bij deze dieren niet louter een snelle onbewuste reflexreactie opleveren. Ze reageren net zoals de dichterbij de mens staande gewervelde dieren alsof zij de stroomstoten als pijn ervaren.

De onderzoekers hebben voor het ervaren van pijn – in tegenstelling tot reflexen – een aantal criteria vastgesteld. Belangrijke criteria voor de pijnervaring zijn dat de dieren de pijnervaring in hun geheugen opslaan, ze vervolgens proberen te vermijden, en hierbij de voor- en nadelen van het opgeven van hun schuilplaats voor een andere plek afwegen (tradeoff). In de toonaangevende studies van de afgelopen wordt steevast de conclusie getrokken dat de reactie van de ongewervelde dieren conform is aan de wetenschappelijke kriteria voor pijn. Er wordt echter geregeld ook bij gezegd dat daarmee nog niet definitief het bewijs is geleverd dat de ongewervelde dieren pijn kunnen lijden.

Dit voorbehoud begint ook de onderzoekers zelf steeds meer te knellen. Dat is begrijpelijk wanneer ieder onderzoek weer het resultaat oplevert dat de ongewervelde dieren pijn hebben ervaren conform de criteria van de onderzoekers en ongeveer net zo reageren als de gewervelde dieren. In de meest recente artikelen wordt hierop ook ingegaan.

In de eerste plaats wijzen zij erop dat hun onderzoeksresultaten voor degenen die ongewervelde dieren gebruiken (vangen, verhandelen en eten) aanleiding moeten zijn om ze op een humane, diervriendelijke manier te behandelen.

Ze wijzen er verder op dat het niet aangaat om identieke reacties van gewervelde en ongewervelde dieren op pijnprikkels steevast voor de ongewervelde dieren als ongeldig te verklaren. Een van de toonaangevende onderzoekers, R.W. Elwood, spreekt in dit verband van een vooroordeel bij de onderzoekers tegenover ongewervelde dieren:

‘A taxonomic bias is evident in the evaluation of experimentel data’.

Een zware uitspraak in de wereld van de wetenschap.

Ton Dekker
Voorzitter Vissenbescherming

©PiepVandaag.nl