Olifantenritjes: geen goed idee 

World Society for the Protection of Animals (WSPA) lanceerde de campagne Stap van de olifant af! Inmiddels hebben vijftien Nederlandse reisorganisaties toegezegd geen olifantentochten meer te zullen aanbieden naar aanleiding van de actie. Goed nieuws! Want hoe het er daadwerkelijk aan toe gaat in deze populaire toeristische industrie is afschuwelijk en helaas weten nog steeds weinig mensen dat.

Fascinatie

Mensen zijn geïntrigeerd door wilde dieren en vinden het prachtig om in de gelegenheid te zijn ze van dichtbij te bekijken. Dit kan de liefde voor deze dieren vergroten. Helaas speelt de slimme handelaar of dierenhouder hierop in door ons dieren voor te schotelen in onnatuurlijke omstandigheden. Maar wat zou de olifant of aap voor ons voelen? Angst of onverschilligheid? In het gunstigste geval een milde nieuwsgierigheid. Wilde dieren zitten niet op ons te wachten en willen gewoon hun eigen leven leiden zonder aangeleerde kunstjes te moeten vertonen.

Macht van de toerist

Toeristen kunnen hun mening verkondigen, een amusementsindustrie in elkaar laten storten door deze te boycotten, aandringen bij reisorganisaties op maatregelen en zo gezamenlijk zorgen voor een beter leven voor wilde dieren. Door duurzaam toerisme te ondersteunen, zoals whale watching, bewijzen ze dat het bekijken van wilde dieren in hun eigen omgeving minstens zo mooi is als welke vorm van gemaakt entertainment dan ook, terwijl de plaatselijke bevolking toch geld kan verdienen. Helaas houden toeristen juist vaak de slavernij van wilde dieren in stand, door op de foto te gaan met aapjes aan een riempje, met jonge leeuwen in canned hunting farms te kroelen of op de rug van een olifant te klimmen. Mensen projecteren hun gevoelens op dieren die zelf geen enkele keuze hebben. Zij vinden het leuk om op een olifant te rijden en denken daarom dat het dier hier ook plezier aan beleeft. Van de ellende die achter deze vorm van amusement schuilt zijn ze zich niet bewust, of ze kiezen ervoor de andere kant op te kijken.

Roof, smokkel en training

Om olifanten geschikt te maken als rijdier, moeten ze worden getraind. Dit gebeurt op een beestachtige manier. Hieraan voorafgaand worden jonge olifanten vaak uit het wild gevangen. Een beruchte vangstmethode in India is de olifantenput : hier vallen olifanten in, waarna ze er niet meer uit kunnen komen. Ze worden met kabels uit de put getrokken en naar een trainingskamp overgebracht waar de mishandeling begint. Werkolifantjes in Thailand komen niet alleen uit de Thaise wildernis, maar worden ook in Birma gevangen, en leveren zo’n €20.000,- op. Aangezien de familieband van de dieren enorm sterk is, doen de moeder en tantes van het olifantje er alles aan om de kidnapping te voorkomen, vaak met de dood tot gevolg. Daarna kan de training van het inmiddels getraumatiseerde jong beginnen.

Het ene olifantje is sterker dan het andere. Hoe meer wilskracht het dier heeft en hoe langer hij tegenwerkt, hoe langer hij de brute training moet verdragen. De baby wordt vastgebonden, uitgehongerd, met stokken geslagen: alles om de wil van het olifantje te breken. Sommige dieren overlijden aan hun verwondingen, door stress of van verdriet.

Corruptie

Edwin Wiek van Wildlife Friends of Thailand (WFFT) schreef onlangs een artikel dat in Thailand, maar ook Internationaal, veel stof deed opwaaien. Hij beschreef hoe volwassen olifanten worden vermoord door illegale stropers die babyolifantjes uit het wild roven en dat corrupte ambtenaren van het Thaise Departement van Nationale Parken (DNP) hierbij betrokken zijn. Zijn artikel werd onderschreven door Lek, de oprichtster van Elephant Nature Park. Beiden werden daarna ernstig geïntimideerd door het DNP.

In gevangenschap geboren

Olifantjes die geboren worden in gevangenschap worden veel te vroeg van hun moeders gescheiden en ondergaan dezelfde heftige trainingsmethode als uit het wild gevangen dieren. De moeder blijft vaak in een trekkingskamp en de baby gaat naar een show of stad-/badplaats om te bedelen. Het jonge olifantje vertedert mensen die zelfs hun portemonnee trekken om de trainer voor het ernstige dierenleed te belonen. Volgens Antoinette van de Water van Bring the Elephant Home (BTEH), begint de training nu zelfs al als het olifantje zes of zeven maanden jong is, omdat de vraag naar babyolifanten toeneemt en handelaren steeds minder respect hebben voor de dieren.

Azië staat bekend om de olifantenritjes, maar ook in Afrika worden olifanten misbruikt in de toeristische industrie. Het olifantenleed is in beide werelddelen even schrijnend. Zie dit zeer treffende filmpje:

9 Little Elephants [ENG ondertiteld] | Let op: bevat beelden die als schokkend kunnen worden ervaren

Gedomesticeerd of wild?

Wilde dieren blijven wilde dieren, ook als ze in gevangenschap worden geboren of zijn ‘gebroken’, legt Antoinette uit. 

“De term gedomesticeerd is bij olifanten eigenlijk niet van toepassing. Het zijn wilde dieren die door zware trainingen ’tam’ zijn gemaakt. Maar hun gedrag wijkt bijna niet af van dat van wilde olifanten. Ze zijn dus in de loop van generaties, anders dan bijvoorbeeld paarden, niet gedomesticeerd geraakt. Het verschil in gedrag dat je ziet is de mentale stress of gedrag dat wordt veroorzaakt door onderdrukking. Maar als je een olifant zijn vrijheid teruggeeft en hij in een kudde kan leven, dan komt zijn instinct al snel terug.”

Paradijs voor toeristen, kwelling voor olifanten

Voor veel toeristen is het een van de hoogtepunten van hun tropische vakantie: een ritje op een olifant. Voor de olifant zelf is het echter een kwelling. Na de mishandelingen die hij als baby heeft doorstaan, moet het volgroeide dier dagelijks – veelal dezelfde – rondjes lopen met of zonder bak op zijn rug met meerdere toeristen en de mahout. Hoe groot en stevig olifanten ook zijn, dit is een zware belasting, waardoor de dieren gezondheidsklachten krijgen. Buiten de ritjes staan de olifanten veelal vastgebonden met kettingen, die in hun poten snijden. Op geen enkele manier kunnen ze hun natuurlijke gedrag vertonen of een sociaal leven leiden, wat zo belangrijk is voor deze familiedieren. Dit maakt ze lusteloos en ongelukkig. Antoinette van de Water raadt olifantenritjes dan ook ten zeerste af.

Egoïsme ten top

Op een festival in Thailand zag Antoinette eens een oudere, vermoeide olifant waar mensen op konden rijden. Bij nadere inspectie werd duidelijk dat het been van dit dier gebroken was. Aan een Amerikaans gezin dat op de rug van het arme dier wilde klimmen legde ze uit dat dit geen goed idee was en ze wees op het gebroken been. De man zag er toen vanaf, maar liet wel zijn vrouw en kinderen rondrijden, want zij waren lichter. Inclusief de mahout reden er alsnog vier mensen op de rug van de arme olifant, een verbijsterde Antoinette achterlatend.

Dominantie door pijn

Olifantenhaken worden bijna altijd gebruikt, ook bij projecten die zich als diervriendelijk profileren. Ook al wordt de haak bij sommige projecten weinig toegepast, het blijft een pijnlijke manier om de olifanten onder de duim te houden. Hun dikke huid is erg gevoelig. Als een dier wonden heeft, is duidelijk dat de haak vaak wordt gehanteerd, bijvoorbeeld achter de oren, waar het toeristen minder opvalt.

Rob Faber van Vrienden van de Olifant ziet de olifantenhaak liever gisteren dan vandaag verdwijnen. 

“De olifantenhaak wordt helaas vrijwel overal (onnodig) gebruikt, omdat veel mahouts eigenlijk bang zijn voor olifanten. Door intimidatie en pijn houden ze de olifanten onder controle”, zegt hij. Ook hoopt hij van harte dat toeristen zich bewust worden van het ernstige leed dat werkolifanten wordt aangedaan voor entertainment. “Als toeristen geen ritjes op de rug van een olifant maken en niet naar parken gaan waar olifanten kunstjes moeten vertonen (zoals schilderen), is er al veel gewonnen.” 

Vrienden van de Olifant ondersteunt zorgvuldig geselecteerde olifantenweeshuizen in Sri Lanka, Kenia en Borneo. Hier worden olifantjes opgevangen die hun familie kwijt zijn geraakt. Als ze oud genoeg zijn krijgen ze hun vrijheid terug.

Misbruik met een groen jasje

Een nieuwe vorm van zogenaamd diervriendelijk olifanttoerisme in Thailand is volgens Antoinette de mahouttraining. De ‘mahout voor een dag’ krijgt een olifant toegewezen en leert de basiscommando’s om die olifant te besturen. Dit vindt plaats in een meer natuurlijke omgeving en de olifant hoeft geen eindeloze rondjes te lopen met verschillende toeristen op zijn pijnlijke rug. Maar elke dag krijgt het dier een andere berijder die hem commando’s geeft en domineert.

Religie geen garantie voor respectvolle behandeling

Ook bij religieuze festiviteiten en gebedshuizen is dierenleed niet vreemd. Vele (hindoeïstische) tempels houden een olifant in weerwil van hun religie die respect voor alles wat leeft predikt. Zo’n dier staat het grootste deel van de dag aan de ketting en wordt gebruikt bij ceremonies. In het artikel ‘Gebroken zielen in olifantenslavernij’ in magazine De Olifant, beschrijft Guido Wassink van World of Wildlife dat in 2008 een doorgedraaide tempelolifant in India drie mensen doodde en vele anderen verwondde. Zou dit een vergeldingsactie zijn geweest van een wanhopig dier dat er helemaal klaar mee was? Dit is overigens geen incident, op YouTube zijn meerdere filmpjes te vinden van werkolifanten die besluiten aan te vallen.

Nieuwsitem: Elephant kills three in Indian temple rampage [ENG] | Let op: bevat beelden die als schokkend kunnen worden ervaren

Het kan ook anders

Het Elephant Nature Park (ENP) is een olifantenopvangcentrum in het noorden van Thailand. Hier lopen de olifanten vrij rond in het park waar ze begeleid worden door mahouts die een training hebben gekregen in diervriendelijke olifantverzorging. De opvang in combinatie met eco-toerisme toont aan dat duurzaamheid ook voor inkomsten kan zorgen. Het ENP geniet inmiddels zo veel bekendheid dat de stichting een steeds grotere invloed krijgt en zo succesvol een diervriendelijke aanpak kan promoten.

Antoinette van de Water van BTEH zet zich met haar organisatie met hart en ziel in voor de verbetering van levensomstandigheden voor Thaise olifanten. De olifanten die de stichting heeft kunnen vrijkopen, leven nu in het Elephant Nature Park. BTEH beveelt ook Boon Lott’s Elephant Sanctuary (BLES) aan, een kleinschalig olifantenopvangcentrum, en heeft positieve berichten gehoord over vrijwilligerswerk in de olifantenopvang van Wildlife Friends of Thailand (WFFT). Verder werkt BTEH aan herbebossing met het programma Trees for Elephants, omdat er nu simpelweg te weinig bosgebied is om olifanten in het (semi-)wild te laten leven.

Recht op respect

“Bring the Elephant Home steunt uitsluitend projecten die het natuurlijke gedrag van olifanten niet onderdrukken maar bevorderen. Vrijheid, natuur, sociaal gedrag, zo min mogelijk interactie met mensen en een zo min mogelijk geforceerd dagprogramma. Alle olifanten, ook in gevangenschap, hebben recht op een respectvol bestaan. De toekomst van de Aziatische olifant hangt van ons af.”

“Zij, die zoveel hebben geleden door de mens, zijn nooit het vermogen kwijtgeraakt om te vergeven, ook al zullen ze – omdat ze nu eenmaal olifanten zijn – nooit kunnen vergeten.” –Daphne Sheldrick, uit het boek Mijn liefde voor Afrika.

Stimuleer diervriendelijk toerisme

Het toerisme is volgens Antoinette wel belangrijk voor de Thaise olifanten, omdat er geld verdiend moet worden voor hun onderhoud. Er leven meer olifanten in gevangenschap dan in het wild en ook de plekken waar wilde olifanten voorkomen staan onder druk vanwege aanhoudende mens-olifantconflicten. Gelukkig komen er steeds meer diervriendelijke projecten en toeristen spelen hier een belangrijke rol in door juist die initiatieven te stimuleren, zoals olifanten in het wild bekijken of wandelen met opgevangen olifanten. Elke stap ter verbetering van het welzijn van werkolifanten is daarom van belang, en BTEH wil eraan meehelpen dat alle olifanten zo vrij mogelijk kunnen leven.

Olifanten die in gevangenschap leven hebben volgens Antoinette de volgende basisbehoeften waaraan voldaan moet worden: relatieve vrijheid met de mogelijkheid tot interactie met andere olifanten, een groene omgeving, water om te baden, de mogelijkheid om stof- en modderbaden te nemen en de afwezigheid van haken en kettingen.

Verantwoorde reisorganisaties

Diverse touroperators nemen inmiddels hun verantwoordelijkheid serieus en inmiddels hebben dus vijftien reisorganisaties toegezegd geen olifantentochten meer te zullen aanbieden. PiepVandaag.nl vroeg een reisadviseur van YourWay2GO of hij merkt dat Nederlandse toeristen zich bewuster zijn van het dierenleed en er minder animo is voor olifantenritjes, maar dat is volgens hem helaas niet het geval. De reisorganisatie neemt tegenwoordig uit eigen beweging duurzamer projecten op in haar aanbod, zoals het olifantenweeshuis Elephant Transit Home, dat ook door Vrienden van de Olifant wordt ondersteund.

Vakantie gepland?

Ga je naar Azië of Afrika en wil je graag olifanten bekijken? Zoek dan duurzame projecten uit en maak je wensen kenbaar aan je reisorganisatie. Stap van de olifant af!

“Als je een groep jonge olifanten in een modderpoel ziet stoeien, besef je hoe onnodig het is om olifanten voetbal te laten spelen of te zien schilderen. Als olifanten gewoon olifanten zijn, zijn ze interessant genoeg. Als er diervriendelijke alternatieven zijn, en mensen weten wat er loos is in de entertainmentindustrie, zal iedereen hier toch voor willen kiezen?” Hoopt Antoinette van de Water.

Bronnen:

• Vrienden van de Olifant;
• Bring the Elephant Home;
• WSPA.

©PiepVandaag.nl Angelique Lagarde