Herintroductie van bedreigde wilde diersoorten is een hoopgevend aspect van natuurbehoud. Het houdt in dat de mens individuen van een bijna of geheel verdwenen soort terugbrengt, naar gebieden waar ze ooit voorkwamen en qua habitat goed kunnen leven. Het ideaalbeeld is een nieuwe, gezonde en zelfvoorzienende populatie. Met veel inspanningen leidt dit soms ook echt tot een bijna magische heropleving van aanvankelijk opgegeven soorten. Al is het niet allemaal goud wat er blinkt.
Zelfs in de meest afgelegen en ongerepte natuurgebieden zijn wilde diersoorten drastisch in aantal afgenomen of zelfs volledig verdwenen. Gelukkig zetten natuurbeschermers overal ter wereld hun schouders onder grootschalige inspanningen om deze trend te keren. Ze herstellen leefgebieden, brengen in gevangenschap gefokte dieren terug in het wild en werken aan een veilige toekomst voor kwetsbare soorten.
.
Heropleving van opgegeven diersoorten
De gemiddelde populatiegrootte van wilde dieren daalde de afgelopen vijftig jaar met een dramatische 73%. Gemonitorde populaties dalen het snelst in Latijns-Amerika en het Caraïbisch gebied (-95%), Afrika (-76%), Azië en de Stille Oceaan (-60%). Dat de daling sinds 1970 in Europa lager is (-35%), komt doordat de natuur in Europa ook voor 1970 al in slechte staat verkeerde. Door natuurverlies en klimaatverandering nadert de wereld gevaarlijke kantelpunten, met onomkeerbare gevolgen. Daarom enkele fascinerende voorbeelden hoe opgegeven dieren en natuur een tweede kans kregen:
.
Terugkeer van de grootsnavelzaadkraker naar de Cerrado in Brazilië
Na meer dan vijftig jaar afwezigheid zingt de grootsnavelzaadkraker weer in de Cerrado-savanne van Brazilië. Deze kleine, prachtige vogel werd vroeger geprezen om zijn melodieuze gezang. Dat maakte hem helaas slachtoffer van de illegale handel in zangvogels. Sommige exemplaren werden zelfs verkocht voor maar liefst 8000 dollar. Sinds 2018 hebben natuurbeschermers meer dan 300 exemplaren vrijgelaten in een beschermd reservaat. De vrijgelaten vogels passen zich goed aan, bouwen nesten en planten zich voort – een prachtig succesverhaal voor deze bedreigde zangvogel.
.
.
Reuzenmiereneters bevolken opnieuw nationaal park in Argentinië
Sinds hun herintroductie in 2007 bloeien reuzenmiereneters op in het nationale park Iberá in Argentinië. Voor het eerst in meer dan 130 jaar zijn deze opmerkelijke dieren, die met hun lengte van twee meter indrukwekkend zijn, ook weer gespot in het zuiden van Brazilië. Dit herintroductieproject bewees dat door habitats te herstellen en menselijke steun te mobiliseren, ook grote zoogdieren succesvol kunnen terugkeren naar hun oorspronkelijke leefgebied.
.
Caribische rifhaaien maken een comeback in Belize
In Belize zagen mariene biologen met eigen ogen hoe de populaties Caribische rifhaaien en andere haaiensoorten begonnen te herstellen nadat ze jarenlang sterk waren achteruitgegaan door overbevissing. De omslag kwam dankzij sancties en veilige zones waar sinds 2021 een vangstverbod voor haaien van kracht is rond de drie atollen van het land. Deze zones hebben niet alleen het herstel mogelijk gemaakt, maar laten ook zien hoe samenwerking tussen vissers, wetenschappers en beheerders tot spectaculaire resultaten kan leiden.
.
.
Van blauwe leguaan tot Indiase Bengaalse tijger
Sommige soorten boeken zulke opmerkelijke successen dat ze wederom symbolen van hoop worden. Neem de Blauwe leguaan van de Kaaimaneilanden: ooit waren er nog maar 15 over door habitatverlies en jacht. Dankzij toegewijde natuurbeschermingsprogramma’s werd de populatie enorm uitgebreid, met meer dan duizend individuen die nu weer vrij rondlopen in het wild. De tijger heeft eveneens grote stappen gezet richting herstel. Slechts 3.200 Indiase Bengaalse tijgers waren er nog over in 2010, tegenover meer dan 100.000 een eeuw eerder. Toch stijgt hun aantal gestaag dankzij projecten zoals Project Tiger, dat zich richt op habitatbescherming en anti-stroperijmaatregelen.
.
Het wonder van de Galápagosral
Soms leidt natuurbehoud tot onverwachte ontdekkingen die geschiedenis schrijven. De Galápagosral, een kleine loopvogel beschreven door Charles Darwin zelf, was sinds 1835 niet meer gesignaleerd op het Galápagoseiland Floreana. Recente waarnemingen hebben echter aangetoond dat deze vogel weer op meerdere locaties aanwezig is. Waarschijnlijk is dit een direct gevolg van pogingen om invasieve soorten op het eiland uit te roeien. Daardoor kunnen de oorspronkelijke bewoners – zoals de Galápagosral – weer voor zichzelf zorgen. Invasieve soorten op Floreana hebben geleid tot het verdwijnen van veel inheemse soorten, waaronder verschillende vogelsoorten en reuzenschildpadden.
.
.
Andere dieren zoals de reuzenpanda, zeeotter en bruine pelikaan laten stuk voor stuk zien dat toegewijde bescherming en herstel directe impact hebben. Van de bamboehoudende bossen van China tot de kusten waar otters speels jagen: de natuur heeft voldoende veerkracht als wij haar maar voldoende ruimte en tijd geven.
Gif
Minder prettig is dat onder meer Island Conservation en de Charles Darwin Foundation een campagne zijn gestart om ratten uit te roeien met gif. Men doet daarbij wel moeite om inheemse soorten te ontzien, zoals roofvogels die vergiftigde ratten kunnen eten. De lokale gemeenschap krijgt ook op het hart gedrukt om huiskatten binnen te houden. Omwille van het gif, maar ook omdat huiskatten kwetsbare vogelsoorten vangen. Hopelijk zullen andere vogels waarvan gedacht werd dat ze verdwenen waren uiteindelijk toch weer opduiken.
.
Rewilding op de juiste manier aanpakken
Herintroductie van verdwenen diersoorten is goed voor natuur én mens. En dat is niet zo eenvoudig als het vrijlaten van dieren in het wild. Helen Senn is hoofd van de afdeling natuurbehoud bij de Royal Zoological Society of Scotland. Die maakt deel uit van een project om de Schotse wilde kat te herintroduceren. Zij en andere experts waarschuwen dat het proces jaren vergt van zorgvuldige planning, monitoring en wetenschappelijk onderzoek. Ook moet men er zeker van zijn dat de dieren die in gevangenschap zijn gefokt, in het wild kunnen overleven. Rewilding Europe:
“Instandhoudingsinspanningen van de afgelopen dertig jaar, in Europa en daarbuiten, hebben aangetoond dat de bescherming van bestaande natuur simpelweg niet genoeg is. Wij geloven dat grootschalig herstel van de natuur een topprioriteit moet zijn in het EU-beleid. De Europese Commissie moet wetgeving ontwikkelen die het herstel op landschapsniveau echt stimuleert en de verbinding van ecosystemen waarborgt die van vitaal belang zijn voor biodiversiteit en klimaat.”
.
Herstel ‘opgegeven’ diersoorten een plicht
Wettelijke bescherming, het vergroten en verbinden van beschermde gebieden en het verbeteren van de leefomgeving zijn effectief gebleken. Voor herstel blijft het echter belangrijk om afname van leefgebied van de wilde dieren en de jacht zoveel mogelijk wordt tegengegaan. Zolang we maar ruimte scheppen voor herstel en ernaar streven om in harmonie met de dieren te leven. Als door de schuld van de mens een diersoort verdwijnt of opgegeven is, dan moet de mens ervoor zorgen dat hij terug kan keren. Dat zijn we aan de natuur verplicht.
Bronnen:
- Mongobay [1, 2]
- The Optimist
- Rewilding Europe [1, 2]
- Lees ook op AnimalsToday:
.
©AnimalsToday.nl Marianne Miltenburg
