Veel mensen zijn dol op kleine hondenrassen, zoals Chihuahua’s, Franse Bulldogs, Pomeranians (ook wel: dwergkeeshondjes) en Cavalier King Charles Spaniels. Deze honden, die ook wel onder het Engelse begrip toy breeds geschaard worden, zijn door de mens decennialang speciaal gefokt om zo klein mogelijk te worden. De laatste decennia wordt echter steeds duidelijker dat dit fokbeleid veel vreselijke erfelijke ziektes oplevert. Onderzoek biedt gelukkig steeds beter inzicht in deze problematiek.
Op 9 oktober 2024 publiceerde veterinair neuroloog dr. Paul Mandigers een belangrijk onderzoek naar twee veelvoorkomende aandoeningen bij deze hondenrassen. Mandigers is al jarenlang een expert op het gebied van genetische aandoeningen bij dieren. Het is voor fokkers en toekomstige hondenbezitters van grote waarde dat zij kennis nemen van de resultaten van dit onderzoek.
Twee typen aandoeningen
Mandigers verrichte onderzoek naar twee typen aandoeningen, te weten 1) Chiari-Malformatie (ook wel: CM) en 2) Syringomyelie (ook wel: SM). Deze erfelijke ziektes kunnen leiden tot chronische of aanvalsgewijze pijn.
Eerder was al bekend dat Cavalier King Charles Spaniels en dwergkeeshonden vaak lijden aan een of beide ziektes: CMSM. Het recent gepubliceerde onderzoek laat echter zien dat CMSM, ook bij andere rassen voorkomt. Zo zijn de aandoeningen ook in aanzienlijke frequentie aangetroffen bij chihuahua’s, Franse bulldogs, griffons en mopshonden en bij kruisingen van kleine rassen.
Chiari-Malformatie (CM)
Bij de eerste van de erfelijke ziektes, Chiari-Malformatie, puilt een deel van de hersenen uit via het achterhoofdsgat. Dat hoort niet: de bedoeling is dat een brein binnen de schedel ligt. Van nature horen de hersenen niet uit te puilen via het achterhoofdsgat. De oorzaak hiervan is dat er te weinig ruimte is voor de hersenen. Bij de kleine hondenrassen zijn er twee redenen aan te wijzen waarom juist deze rassen last hebben van uitpuilende hersenen. Allereerst is het zo dat de rassen verhoudingsgewijs grotere hersenen hebben dan bijvoorbeeld een golden retriever. Dat komt omdat vocht zich op kan hopen in de hersenen, waardoor een waterhoofd ontstaat. Daarnaast biedt het achterhoofd van deze rassen te weinig ruimte voor de hersenen. Wanneer deze twee verschijnselen zich voordoen, wordt gesproken van Chiari-Malformatie.
Het kost weinig moeite om je voor te stellen wat deze aandoening voor gevolgen heeft voor de hond zelf. De hond ervaart pijn als gevolg van de druk en bovendien kunnen zich problemen met de ademhaling en de ogen voordoen. Andere symptomen zijn dat de dieren luchtlikken, schudden met het hoofd, frequent slikken, fantoom krabben (krabben zonder iets te raken), met het hoofdje ergens langs strijken, pijn ervaren bij aanraking en knijpen met de oogjes.
Onderzoek wijst uit dat maar liefst 99 procent van de Cavalier King Charles Spaniels de aandoening CM heeft. Ook het merendeel van de dwergkeeshondjes en chihuahua’s worden slachtoffer van deze aandoening. Door Mandigers is vastgesteld: hoe kleiner de hond, hoe groter het risico is op de aandoening CM.
Syringomyelie (SM)
De andere aandoening die veel voorkomt bij kleine rashonden, is Syringomyelie (SM). Syringomyelie ontstaat wanneer hersenvocht zich ophoopt in het ruggenmerg, waar het normaal gesproken doorheen zou moeten stromen. Door deze ophoping vormt zich een met vloeistof gevulde holte in het ruggenmerg, op de plaats waar zich gewoonlijk een kanaal bevindt. Dit proces is vergelijkbaar met een rivier die overstroomt en buiten haar oevers treedt. Het is moeilijk om de directe oorzaak aan te wijzen van Syringomyelie, maar naar alle waarschijnlijkheid ontstaat SM doordat de druk in het centraal kanaal te hoog is.
Deze te hoge druk ontstaat – wederom – door afwijkingen in de schedel en kan ook het gevolg zijn van de aanwezigheid van CM. Een opvallend element uit de studie is echter dat SM ook vaak is geconstateerd is honden, terwijl die niet lijden aan CM. SM hoeft dus niet het noodzakelijke gevolg te zijn van een te kleine schedel, maar kan dus ook door andere, erfelijke oorzaken ontstaan.
Bij de aandoening SM komen voornamelijk pijnklachten voor, waarbij de pijn constant aanwezig kan zijn of juist in aanvallen komt, bijvoorbeeld na een beweging of een sprong, waarbij de honden soms abrupt kunnen schreeuwen van de pijn. Symptomen als agressief gedrag en veelvuldig krabben kunnen ook een aanwijzing geven dat een hond lijdt aan SM. Bovendien valt op dat ze hun hoofd op een specifieke manier neerleggen: vaak plat tussen de voorpoten op de grond of juist op een verhoging, zoals een kussen of de rand van een mand.
Combinatie van zowel CM als SM
Uit het onderzoek blijkt dat de combinatie CMSM ook steeds vaker voorkomt bij toy dogs. Een dwergkeeshondje kan dan dus niet alleen last hebben van uitpuilende hersenen, maar ook nog eens van een ruggenwervel die onder druk staat. Dit kan zeer pijnlijk zijn.
De behandeling van deze aandoeningen richt zich vooral op pijnbestrijding door middel van medicatie. Helaas nemen de klachten op de lange termijn vaak toe, en uiteindelijk kan de pijn zo ondraaglijk worden dat euthanasie de meest humane optie is. Hoewel sommige dierenartsen proberen de symptomen te verlichten door het achterhoofdsgat chirurgisch te vergroten, zijn deze ingrepen verre van standaard en brengen ze risico’s met zich mee.
Zie hier een video van een dwergkeeshond die aan het luchtlikken is.
Zie hieronder een pijnaanval bij NEU Syringomyelie CKCS pijnaanval:
Plichten van fokkers?
Het ziektebeeld van CM en SM zijn ernstig. Maar mogen fokkers in Nederland gewoon door blijven fokken met dieren die lijden aan deze aandoeningen? Op dit moment geldt dat alleen fokkers van Cavalier King Charles Spaniels in Denemarken en in Nederland verplicht zijn om een MRI-scan te maken van de honden. In Nederland ontfermt de Raad van Beheer zich over de regulering van deze regels. Met de scan wordt enkel nagegaan of SM aanwezig is. Voor fokkers uit andere landen en fokkers van andere rassen is het dus niet verplicht om zo’n MRI-scan te laten maken van de honden.
Wel is in artikel 3.4 van het Besluit houders van dieren opgenomen dat het verboden is om te fokken met gezelschapsdieren op een wijze waarop welzijn en de gezondheid van het ouderdier of de nakomelingen wordt benadeeld. Verder moet voor zover mogelijk worden voorkomen dat er ernstige erfelijke afwijkingen en ziekten worden doorgegeven aan of kunnen ontstaan bij nakomelingen. Deze regels lijken nog niet bepaald veel te worden ingezet om de erfelijke ziektes CM en SM te bestrijden.
Het recente onderzoek van Mandigers laat zien dat het raadzaam is om fokkers van andere rassen te verplichten een scan te laten maken.
Erfelijke ziektes bestrijden
Mandigers benadrukt de noodzaak om de hierboven beschreven erfelijke aandoeningen aan te pakken. Hij geeft aan dat fokkers onderzoek moeten verrichten en moeten controleren aan welke aandoeningen hun honden lijden. Dit kan gedaan worden door een MRI-scan te laten maken van de hersenen en/of de ruggenwervel van de hond. Met honden die lijden aan deze aandoeningen, moet voorts niet langer gefokt worden. Op deze wijze kunnen fokkers het leed bij nakomelingen vermijden. Volgens Mandigers zouden dan de erfelijke ziektes binnen enkele generaties uitgeband zijn.
Voor mensen die een kleine hond overwegen, is het belangrijk om goed te onderzoeken welke gezondheidsproblemen bij een bepaald ras voorkomen. Hoewel kleine hondenrassen er schattig uitzien en erg populair zijn, kampen veel van deze rassen met erfelijke ziektes. Zo heeft een Cavalier King Charles Spaniel niet alleen een verhoogd risico op aandoeningen zoals CM en SM, maar ook op meer dan elf andere erfelijke ziektes. Het is dan ook het overwegen waard of het wel ethisch verantwoord is om een hond van zo’n ras te kopen, vooral als het risico groot is dat de hond pijn zal lijden en je als koper bijdraagt aan verder dierenleed via fokpraktijken.
Door goed geïnformeerde keuzes – als fokker en als toekomstige hondeneigenaar – te maken kan het welzijn van deze kwetsbare hondenrassen worden verbeterd.
Bronnen:
©AnimalsToday.nl Femke Oosterbaan Martinius
Doorgefokte kleine rashonden kampen met erfelijke ziektes
