Vogels kijken en natuurfotografie zijn erg in trek sinds de coronapandemie. Steeds meer mensen begeven zich in de natuur om de mooiste foto’s te kunnen scoren. Het euforische gevoel van een zelfgemaakte superfoto van een ree, een grauwe klauwier of dat ene zeldzame plantje draag je nog dagenlang met je mee. Maar om nu zo’n foto te verkrijgen door diep de bosjes in te duiken, verboden gebieden te betreden, planten te vertappen en dieren te verstoren, is een ander verhaal. Het komt geregeld voor dat een fotograaf zich niet kan inhouden en dieren te dicht nadert, waardoor deze verjaagd, of zelfs verstoten worden.
Natuurfotografen die vlinders in de koelkast stoppen, kikkers vastplakken, vlees voeren aan jonge vosjes, in bomen klimmen om dicht bij nesten te komen; alles lijkt wel geoorloofd voor de mooiste foto.
Bordjes ‘niet betreden’ worden massaal genegeerd en vaak zijn dat vogelaars.
Het radio- en televisieprogramma Vroege Vogels ontvangt via haar website jaarlijks tienduizenden natuurfoto’s en ook daar zijn, concluderen zij, te vaak plaatjes bij die niet door de beugel kunnen. Roofvogels zijn een natuurlijke bedreiging voor vogels, maar een fotograaf die uren achter die ene bonte strandloper aankruipt waardoor het dier niet kan foerageren is dat niet. Te weinig voedsel kan leiden tot een verzwakte vogel, die daardoor te weinig energie heeft voor de lange reis terug naar de broedgebieden.
Hoe weet je of je verstoort?
De meeste mensen denken dat een vogel wegvliegt als hij wordt verstoord. Maar verstoring gebeurt al eerder. In principe wordt elke vogel die je benadert onrustig. Stop als je ziet dat de vogel die je wilt portretteren verstoringsgedrag vertoont: dan ben je te dichtbij en neem je meteen meer afstand. Let op de volgende signalen:
- De vogel kijkt op, wordt alert, stopt met waar hij mee bezig was (foerageren, poetsen) en begint vleugels te strekken.
- Blijft een vogel met voer in de snavel alsmaar dicht in je buurt zitten, dan ben je te dicht bij het nest. Trek je terug en gun de vogel de kans zijn/haar jongen te voeren.
- De vogel loopt of zwemt langzaam weg.
- De vogel begint te alarmeren.
.
Pas als de vogel geen andere opties meer heeft om je als ‘vijand’ weg te jagen, vliegt hij weg. Dan heb je na het verstoren de vogel ook nog verjaagd. Blijf ook goed op de omgeving letten. Je kunt onbedoeld meer vogels en/of andere natuur verstoren dan alleen je ‘model’.
Onderzoek
‘Vogelaars en fotografen hebben misschien de mond vol van verstoringen door kitesurfers en mountainbikers, maar ook henzelf past wel enige bescheidenheid’, benadrukt onderzoekster Karen Krijgsveld in haar studie naar de effecten van recreatie op vogels, in opdracht van Vogelbescherming Nederland. In het tweede deel van het rapport worden de effecten per biotoop en per vogelsoort beschreven. Krijgsveld:
“Jij staat misschien maar heel even bij die boom met rode wouwen om een foto te maken, maar wees je ervan bewust dat na jou weer een vogelfotograaf komt. En daarna wéér een, en wéér een … Uiteindelijk verlaten de wouwen het nest en sterven de jongen.”
Leo Bruinzeel, ecoloog bij Vogelbescherming Nederland, is blij met de inzichten uit het rapport:
“Een terreinbeheerder of een gemeente die bijvoorbeeld een wandelpad wil aanleggen door een weidevogelgebied, kan daar nooit een écht gedegen onderzoek bij laten doen naar de mogelijke verstoring. Door nu als Vogelbescherming dit rapport beschikbaar te stellen aan ‘het veld’, hopen we dat die belangrijke kennis wél gebruikt gaat worden bij het inrichten van ons landschap.”
.
Minder broedsucces
Het effect van verstoring op individuele vogels kun je redelijk eenvoudig zien langs paden, stelt de onderzoekster:
“Langs paden, wegen en ook vaarroutes zie je een brede strook met minder vogels. Langs de drukste paden zitten niet alleen minder broedvogels van minder soorten, ze brengen ook minder jongen groot en vertrekken sneller naar andere gebieden.”
.
.
“Voor een vogel is weinig zo eng als een mens die continu een telelens op hem richt en steeds dichterbij probeert te komen. Het zou goed zijn als de natuurliefhebbers niet alleen mopperen op mensen met loslopende honden of fietsers die buiten de paden crossen, maar ook elkaar aanspreken op verstorend gedrag.”
Gij zult niet verstoren
Al in 2009 presenteerde het BNNVARA-programma Vroege Vogels de Code voor Natuurfotografen, met als doel de ergste verstoringen in de natuur te voorkomen en natuurvriendelijke en verantwoorde fotografie te stimuleren. Zodat het voor amateur en professional duidelijker is waaraan men zich moet houden. Enkele natuurorganisaties gaan nog veel verder dan deze code. Zo verbiedt Birdpix alle nestfoto’s en zijn voor de Vlinderstichting sommige zeer bedreigde soorten geheel taboe als onderwerp. Ook wordt het publiceren van exacte locaties waar bijzondere soorten zijn gefotografeerd ontraden.
Het is zo simpel: eigenlijk is er maar één gebod voor natuurfotografen en natuurfilmers: ‘Gij zult niet verstoren’ – wie zich daaraan houdt doet geen kwaad. Maar de praktijk is weerbarstig en gecompliceerd, dus hou je aan de tien regels voor natuur liefhebbende fotografen en filmers. Door deze gedragsregels in acht te nemen, hoeft je aanwezigheid als fotograaf geen (blijvend) effect op de natuur te hebben.
Bedenk dat je slechts te gast bent in de natuur die de thuisbasis is van kwetsbare ecosystemen. Gebruik dus je gezonde verstand. Vogels zijn geen doorgewinterde fotomodellen die netjes blijven zitten voor een fotosessie. Vliegt hij weg, heb je gewoon pech.
Hou je aan de regels
Bij het beoefenen van natuurfotografie mag noch het leven, noch de levenswijze van dieren en planten in het gedrang worden gebracht. Het behoud en het welzijn van dieren en hun omgeving staan voorop. De toepassing van dit principe vereist een basiskennis van natuur en ecologie. Soortenkennis en kennis van diergedrag zijn de belangrijkste elementen die aan de basis staan van verantwoorde natuurfotografie.
De tien regels:
1. Fotografeer dieren en planten alleen in hun leefomgeving.
2. Vang of verontrust geen dieren.
3. Bied geen voedsel aan speciaal voor de foto.
4. Fotografeer alleen nesten als dit de dieren niet verstoort.
5. Houd een gepaste afstand bij het fotograferen.
6. Verdiep je in de natuur en de ecologie van de soorten.
7. Natuurfoto’s zijn niet geënsceneerd en gemanipuleerd.
8. Wees een goede natuurgast en beschadig geen natuur.
9. Betreed geen verboden terrein.
10. Laat geen afval achter.
Ja, maar…
Veel mensen zijn allergisch voor regeltjes en wetten. Wat is er mooier dan vóór zonsopkomst al een plekje buiten de paden te zoeken voor dat ene mooie fotomoment van een groep bronstige edelherten, of een zeearend op zijn nest? Nee, dat is niet mooi! Dat is zelfs heel lelijk, want je verstoort de natuur! Niet doen dus en hou je aan de regels. Het dier is het uitgangspunt, niet (nooit) de foto. En bovendien: je bent strafbaar en kunt een boete krijgen.
- Download Vogelfotografie voor iedereen, Hans Peeters (pdf)
Bronnen:
©AnimalsToday.nl Marianne Miltenburg
