Als een kat een andere kat steeds wegjaagt, de eigenaar aanvalt of zich dwingend gedraagt, wordt het dier nog weleens dominant genoemd. Maar kun je bij katten wel van dominantie spreken?
In de ethologie wordt de term dominantie gehanteerd om een relatie tussen twee dieren te beschrijven. Het gaat over wie voorrang heeft boven de ander als het gaat om zaken als eten, drinken, een partner of een fijne ligplek. Om deze relatie en het verschil in status te bepalen, wordt gekeken (in verschillende situaties) naar dominant en onderdanig gedrag. Bij honden bijvoorbeeld kan de poot op de schoft van de ander leggen of over een ander heen gaan staan, dominant gedrag zijn. En onderdanig gedrag bij honden is bijvoorbeeld het aflikken van de mondhoeken van de ander, een lagere houding met kwispel, of op de rug gaan liggen. Katten kennen echter dit soort geritualiseerde gedragingen niet.
Katten missen geritualiseerde gedragingen zoals we die kennen van honden. Als een kat op de rug rolt is dat geen teken van onderdanigheid. Katten kunnen inderdaad hun buik tonen, maar dit is geen reactie op een dominante handeling van een ander. Het is een uitnodiging tot interactie zoals spel of paring. Of in een conflictsituatie een sterk defensieve reactie, waarbij de kat al zijn wapens beschikbaar heeft om aan te vallen.
Agressief en defensief gedrag
Toch wordt er in sommige studies wel gesproken over dominantie bij katten. Als je dan gaat bekijken hoe ze dominantie bepaald hebben, dan is dat niet op basis van onderdanig en dominant gedrag. Het is op basis van ongecompliceerd agressief gedrag (slaan, bijten, staren) en defensief gedrag (vermijden, terugtrekken en vluchten).
En als men op basis van uitwisselingen van agressief en defensief gedrag een hiërarchie aanbrengt, is dat meer een simpele ‘pikorde’ hiërarchie in plaats van een dominantiehiërarchie. Deze pikordehiërarchieën blijken bij katten ook geen reproductief succes of toegang tot belangrijke voorzieningen als voedsel te voorspellen. Bij de voortplanting paren poezen namelijk met meerdere mannetjes en met betrekking tot voer geven zowel poezen als katers voorrang aan jonge katten (katten jonger dan 1 jaar oud die geen seksuele activiteit vertonen).
Niet dominant maar bazig
Een dominante kat bestaat dus niet, tenzij je het hebt over dominantie als persoonlijkheidstrek. Om verwarring te voorkomen kun je de kat dan misschien beter bazig noemen, een kat die wat sneller dan een ander agressie inzet. Niet omdat zijn status daarmee gediend is, maar omdat hij in het mandje in de zon wil liggen en geleerd heeft dat hij succesvol de ander uit het mandje kan jagen. De kat die zich laat verjagen is dan ook geen ranglagere maar gewoon een timide of meegaande kat die zich makkelijk laat intimideren.
©AnimalsToday.nl Yvon Sweere – gedragstherapeut voor katten
