Jonge wilde dieren zonder moeder, wat te doen? 

Kuikens die in een keurig rijtje achter moeder gans aanzwemmen en vogels die met eten af en aan vliegen om hun kroost te voeren. Inderdaad, de lente is weer begonnen! Erg bijzonder al dat nieuwe leven, maar soms tref je een wild diertje aan zonder moeder. Wat moet je dan doen?

Er zijn veel verschillende situaties mogelijk waarin en waarom je een dier zonder zijn moeder aantreft. In dit artikel zal voor allerlei gevallen beschreven worden hoe je het beste kunt handelen. Over het algemeen geldt dat je als mens je vaker niet met de natuur kunt bemoeien, maar er zijn natuurlijk altijd uitzonderingen.

Vogels
Veel mensen hebben het wel eens meegemaakt; een gevallen jong vogeltje waar de moeder in geen velden of wegen van te bekennen is. Het diertje ligt ogenschijnlijk hulpeloos op de grond. Meestal is deze situatie een stuk minder erg dan het op het eerste gezicht lijkt. Vaak betreft dit een jong dat nog niet kan vliegen en zich vlakbij het nest bevindt. Het beestje gaat dit stap voor stap leren en de ouders laten zich alleen niet zien, omdat jij er bijstaat. Diverse vogelopvangen en de Dierenbescherming laten dit op hun website weten. Verder beschrijven zij een paar situaties waarin het wel verstandig is om in te grijpen.

Allereerst is het mogelijk dat het dier zich bevindt in een omgeving die onveilig is. Er kunnen katten op de loer liggen of het vogeltje kan op de straat terecht gekomen zijn. Je kunt er dan voor kiezen het jonkie op een veiligere – hogere – plek te leggen. Daarnaast kan het duidelijk zijn dat het dier veel te jong was om het nest te verlaten, het vogeltje heeft bijvoorbeeld nog nauwelijks veren. Dan is het goed om deze daarin terug te plaatsen. Het is niet zo dat dit dier wordt afgestoten, zoals bij zoogdieren meestal gebeurt.

Mocht het nest nou kapot zijn dan kun je zelf met een boterkuipje of een klein laag doosje een kunstnest maken. Het beste is het als je hier wat twijgenblaadjes of hooi in doet en het dicht bij het originele nest plaats. Je kan vervolgens in de gaten houden of de ouders van het vogeltje weer terugkomen, want de jongen moeten ongeveer om het kwartier gevoerd worden. In principe geldt verder dat je alleen als je een gewonde vogel tegenkomt of als je vermoedt dat de ouders niet meer in leven zijn je actie moet ondernemen. Je kan dan bellen met de dichtstbijzijnde vogelopvang of met het nummer van de dierenambulance 144.

Wilde konijnen en hazen
Als je een jong haasje aantreft zonder moeder, wil dit wederom niet betekenen dat deze verlaten is. Het is heel normaal dat deze dieren hun jongen achterlaten als zij opzoek gaan naar voedsel. De moeder komt in de meeste gevallen gewoon weer terug met een maaltijd. Vaak is het dus absoluut niet nodig om in te grijpen. Wanneer het wel slim is actie te ondernemen is als er duidelijk gevaar op de loer ligt. Het haasje kan bijvoorbeeld te dicht bij het verkeer zitten of op een veld waar gevoetbald wordt. Ook kan er een maaimachine bezig zijn. Als dit de situatie is kan het beste eerst contact met de maaier gezocht worden en mocht deze geen gehoor geven dan kan (evenals in andere gevaarlijke situaties) het nummer 144 direct gebeld worden. Een andere reden om de telefoon te pakken is als de moeder dood is.

Voor wilde konijnen geldt een iets ander verhaal. Zij worden in tegenstelling tot de haas zonder vacht en met gesloten ogen geboren. Daarom blijven zij lange tijd onder de grond en zitten ze niet in een open nest zoals de hazen. Wel is ook de moeder van de konijnen elke dag maar even bij haar jongen. Bij haar vertrek sluit ze de holen af tegen de roofdieren. Als je dus een jong konijntje buiten het hol vindt, dan is er weldegelijk wat mis. In dat geval of in het geval van een gewond konijn of haas kun je contact opnemen met de dichtstbijzijnde konijnenopvang of 144 bellen. Als je besluit het dier zelf direct naar de opvang te brengen dan moet je zorgen dat deze warm blijft en zeker niet voeren of melk geven. Dit laatste geldt overigens voor alle dieren. Voor veel dieren kan het geven van melk zelfs dodelijk zijn.

Eekhoorns
Bij hevige wind of een omgekapte boom wil er nog wel eens een nestje eekhoorns op de grond terecht komen. Soms verplaatst de moeder de jongen naar een ander nest. Maar als je ziet dat de eekhoorntjes koud en slap zijn, dan kan je er vanuit gaan dat de moeder zich niet meer laat zien. Deze diertjes hebben zeker hulp nodig. De eekhoornopvang gebruikt als criterium dat iedere eekhoorn die zich laat oppakken hulp nodig heeft.

Je kunt altijd bellen met de opvang om te overleggen. Als je besluit het dier te helpen dan moet je de eekhoorn nooit bij zijn staart oppakken. Je doet er goed aan een doek over het beestje te leggen, zodat het kopje bedekt is. Als je het eekhoorntje daarna met beide handen oppakt kun je hem in een doos leggen, met iets – bijvoorbeeld een kruik – om hem warm te houden. Vervolgens kun je het dier naar de dichtstbijzijnde opvang brengen.

Reeën
Voor reeën geldt over het algemeen hetzelfde als bij jonge haasjes. De moeder blijft veelal uit de buurt van haar jongen om geen aandacht van de roofdieren te trekken. Alleen om te voeren komt zij af en toe langs. Voor zoogdieren, zoals de ree en ook de haas, geldt wel als je deze aanraakt dat de kans groot is dat deze verstoten wordt. Blijf daarom altijd zo ver mogelijk uit de buurt van het dier.

Het enige moment dat je actie moet ondernemen is als de ree zich in een levensbedreigende positie bevindt. Dit kan het geval zijn als het dier gewond is of bijvoorbeeld in het water ligt. In zo’n situatie is contact opnemen met de dichtstbijzijnde opvang het beste dat je kunt doen. Het is erg goed grote afstand te houden en te zorgen dat de omgeving rustig blijft. Reeën kunnen namelijk sterven van teveel stress. Als je een jonge ree tegenkomt die zelf veel geluid maakt, schreeuwt, dan is er ook duidelijk wat mis. Het jonkie is zijn moeder kwijt en heeft honger. Een telefoontje naar de opvang is hiervoor zeker nodig.

Vossen
Jonge vossen komen in principe nooit hun hol uit. Dit gebeurt pas rond juni, waarna ze al snel zelfstandig op pad gaan om te jagen. Op dat moment moet je dus niet vreemd opkijken als je een vosje alleen tegenkomt. Zie je een jonge vos voor die tijd alleen of kom je er een tegen die duidelijk ziek of gewond is, dan doe je er goed aan contact op te nemen met een opvang.

Er is geen speciale vossenopvang, maar er zijn diverse centra die alle wilde dieren opvangen. Zo is er in Amsterdam de stichting De Toevlucht die zich bekommert om vossen en in Groningen zit bijvoorbeeld Faunavisie Wildcare. Bij vossen is het erg verstandig uit de buurt te blijven. Een vos kan besmet zijn met de vossenlintworm die ook besmettelijk is voor de mens. Bovendien zijn ze erg schuw en kunnen ze bijten.

Egels
Egels die net geboren zijn hebben hun ogen nog dicht en verlaten het nest niet. Als je zo’n jonge egel, die te herkennen is aan zijn witte stekeltjes, buiten het nest tegenkomt dan is het foute boel. Ook een kleine egel die luid fluit zonder dat zijn moeder (na een tijdje) in de buurt is, geeft aan dat hij hulp nodig heeft. In deze situaties kun je het beste contact zoeken met een egelopvang in de buurt. Door heel het land zitten diverse egelopvangen.

Na ongeveer zes weken zijn de dieren zelfstandig, daarom kun je nog relatief jonge egels tegenkomen die alleen op pad gaan om eten te zoeken. Als je dus een jong egeltje rond ziet lopen gaat deze bijna altijd gewoon weer zelf terug naar het nest. De dieren hebben elkaar nog in hun nest nodig om zich warm te houden. Wel is er vaak wat mis als een egel overdag rondloopt. Evenals bij een gewonde of zieke egel, is het dan slim te overleggen met de opvang.

Zwerfkittens
Helaas leven er ook genoeg kittens in het wild, die bijna altijd afkomstig zijn van zwerfkatten. Deze dieren hebben heel andere hulp nodig dan dieren die hiervoor genoemd zijn. Het is erg belangrijk deze dieren juist snel aan mensen te laten wennen, want op deze manier kunnen zij uiteindelijk wel een fijn thuis krijgen. Als de dieren niet in gevaar zijn dan is het advies om de dieren niet zelf mee te nemen, maar te bellen met 144. Zo komt de juiste hulp in de vorm van een kattenopvang of dierenambulance snel ter plaatse. Zij proberen ook de moeder mee te krijgen, waardoor de kittens de grootste overlevingskans hebben.

Bronnen: dierenambulance-gooivecht, natuurhulpcentrum, stichtingstraatkat, vogelopvangutrecht, eekhoornopvang, egelopvang ©PiepVandaag Janna van Strien