Niet verstedelijking of klimaatverandering, maar de intensieve landbouw is de grootste bedreiging voor vogelpopulaties. Dat blijkt uit onderzoek dat wetenschappelijk tijdschrift PNAS onlangs publiceerde. Het onderzoek werd uitgevoerd in 37 jaar op 20.000 locaties in 28 landen en betrof ruim 170 vogelsoorten. De bevindingen bevestigen de noodzaak om zo snel mogelijk duurzame veranderingen in de landbouw door te voeren.
De achteruitgang van de vogelpopulaties in Europa is al tientallen jaren een belangrijk zorgpunt. Inzicht in de factoren die van invloed zijn op hun achteruitgang is cruciaal voor het voortbestaan van vele soorten. Maar de ware omvang van het effect van de aanzienlijke menselijke invloed op deze achteruitgang bleef steeds grotendeels onbekend. Vooral omdat er een ingewikkelde wisselwerking bestaat tussen de verschillende invloeden en de reacties op die invloeden per vogelsoort aanzienlijk verschillen.
Nieuw onderzoek van wetenschappers van onder andere de universiteit van Montpellier heeft echter aangetoond dat de intensivering van de landbouw de grootste invloed heeft op de afnemende populaties. Deze bevinding is cruciaal voor het ontwikkelen van duurzamere (landbouw)praktijken, om de biodiversiteit van vogels te behouden.
Intensivering landbouw grootste boosdoener
De onderzoekers maakten gebruik van de grootste en meest actuele dataset die ooit voor Europa is samengesteld. Hiermee worden de effecten van menselijke activiteiten op vogelpopulaties onderzocht. Ze keken specifiek naar de reactie van vogels in Europa op vier belangrijke bedreigingen die door menselijke activiteiten worden veroorzaakt: landbouwintensivering, verstedelijking, bosbedekking en klimaatverandering. Dankzij de grote hoeveelheid beschikbare gegevens over vogelaantallen en bedreigingen, konden de onderzoekers een speciale statistische methode ontwikkelen die de relatieve impact van elke bedreiging op de populaties vast kon stellen. Dit onderzoek heeft voor het eerst daadwerkelijk bewijs geleverd over dit onderwerp.
Uit het onderzoek bleek dat klimaatverandering en verstedelijking een rol spelen in de afname van vogelpopulaties. Ook veranderingen in het bosareaal zijn van invloed. Maar de intensivering van de landbouw, met inbegrip van het gebruik van pesticiden en meststoffen, kwam naar voren als de belangrijkste oorzaak. Dit geldt met name voor soorten die afhankelijk zijn van ongewervelde dieren als voedselbron.
Kunstmest en pesticiden
Uit de studie bleek daarnaast dat onder andere de toename van kunstmest en pesticiden heeft geleid tot de achteruitgang van veel populaties van met name insecteneters, zoals Grauwe Gors, Veldleeuwerik of Patrijs. Zelfs soorten die niet aan het boerenland gebonden zijn, gaan hierdoor volgens de onderzoekers in aantal achteruit.
Achteruitgang (weide)vogels
In de studie zijn ook gegevens uit Nederland meegenomen, waaronder die van SOVON Vogelonderzoek. SOVON is een toonaangevende organisatie in Nederland die zich bezighoudt met het monitoren en onderzoeken van vogels en hun leefomgeving. Daarnaast zijn ook de gegevens van het Meetnet Broedvogels in het onderzoek meegenomen.
Volgens SOVON vertoont de Nederlandse situatie een vergelijkbaar beeld als in het onderzoek is aangetoond. Zo is in Nederland door het relatief intensieve landgebruik en de schaalvergroting het aantal boerenlandvogels sinds de jaren 60 van de vorige eeuw met meer dan 70 procent afgenomen.
Vossen
In recente mediadiscussies werd beweerd dat vossen een belangrijke oorzaak zijn van afnemende (weide)vogelpopulaties. Dit standpunt werd versterkt door het besluit van de Raad van State om de jacht op vossen in bepaalde gebieden weer toe te staan, met als doel de bescherming van weidevogels. Animal Rights-campagnecoördinator Aysis Plet heeft echter verklaard dat dit nutteloos is, omdat de werkelijke oorzaak ligt in de intensieve landbouw en veeteelt. De resultaten van het NDAS-onderzoek bevestigen nu dit standpunt.
Oplossing: verduurzaming
Willen we de vogelpopulaties een kans op herstel geven, dan moet er dringend actie worden ondernomen. Dat begint bij het collectief erkennen van de verstrekkende gevolgen die de intensieve landbouw en de andere factoren hebben op de vogelpopulaties. Met de resultaten van dit onderzoek in handen is het essentieel dat de agrarische sector, wetenschappers, natuurbeschermers en Europese beleidsmakers samenwerken om de biodiversiteit van vogels te behouden. Dit kan onder andere bereikt worden door het verduurzamen van landbouwpraktijken, het verminderen van het gebruik van pesticiden en meststoffen en het ondersteunen van initiatieven die vogelhabitats beschermen. Alleen door gezamenlijke inspanningen kunnen we een toekomst realiseren waarin vogelpopulaties weer gedijen.
Bronnen:
©AnimalsToday.nl Liesbeth Riekwel
