Helft planten- en diersoorten in gevaar door klimaatverandering 

In de rijkste natuurgebieden op aarde dreigt de helft van de plant- en diersoorten te verdwijnen als klimaatverandering geen halt wordt toegeroepen. Regio’s als de Amazone, de savannes van Zuidelijk Afrika waar de ernstig bedreigde wilde hond leeft, Madagascar met zijn unieke natuur, maar ook de Middellandse Zee worden zwaar getroffen.

Dat staat in een nieuw onderzoek van de Universiteit van East Anglia, de James Cook University en het Wereld Natuur Fonds (WNF). Het rapport laat zien hoe belangrijk het is dat de gemiddelde mondiale temperatuurstijging niet meer stijgt dan 2°C, zoals is afgesproken in het klimaatakkoord van Parijs. Dan blijft het verlies aan biodiversiteit rond de eeuwwisseling enigszins beperkt. Hoewel ook in dat scenario ’s werelds belangrijkste natuurgebieden al een kwart van hun soorten kunnen verliezen. Zonder ingrijpen stijgt de temperatuur gemiddeld met maar liefst 4,5°C, waardoor de helft van de soorten lokaal kan verdwijnen.

Fundament van leven
WNF-directeur Kirsten Schuijt over de dreiging van klimaatverandering:

“Dit onderzoek laat zien wat er op het spel staat als we geen actie ondernemen tegen klimaatverandering. Iconische natuurgebieden dreigen binnen enkele generaties onherkenbaar te veranderen en grotendeels verloren te gaan. Bedreigde diersoorten, van zeeschildpadden tot tijgers, kunnen de klappen van klimaatverandering mogelijk niet opvangen. En duizenden kleinere plant- en diersoorten die het fundament vormen van het leven dreigen lokaal uit te sterven. Dit raakt ook het leven van mensen die afhankelijk zijn van biodiversiteit. We kunnen dat rampscenario voorkomen, mits we de CO2-uitstoot snel, drastisch verminderen.”

In het rapport, dat vandaag (14 maart) is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift ‘Climatic Change’, onderzochten wetenschappers de impact van klimaatverandering op bijna 80.000 plant- en diersoorten in 35 belangrijke natuurgebieden. Zij hebben de gevolgen van verschillende klimaatscenario’s doorgerekend – van een stijging van 2°C tot een business as usual-scenario waarbij de CO2-uitstoot niet wordt beperkt en de mondiale gemiddelde temperatuur stijgt met 4,5°C.

Rijkdom onder druk
Het business as usual-scenario (4,5°C opwarming) betekent onder meer dat:

• Tot 90% van de amfibieën, 86% van de vogels en 80% van de zoogdieren mogelijk lokaal kan uitsterven in de Miombo Woodlands, Zuidelijk Afrika
• De Amazone 69% van zijn plantensoorten kan verliezen
• In het zuidwesten van Australië 89% van de amfibieën lokaal zou kunnen uitsterven
• 60% van alle soorten op Madagaskar plaatselijk dreigen uit te sterven
• Door opwarming en aanzienlijk minder regenval in het Middellandse Zeegebied kan 69% van zijn planten en 60% van zijn zoogdieren uitsterven, waaronder zeeschildpadden.

Verplaatsen naar nieuwe gebieden
De onderzoekers wijzen op het belang voor diersoorten om zich te kunnen verplaatsen naar nieuwe gebieden. Versnippering van natuurgebieden door landbouw, aanleg van wegen en andere menselijke activiteiten zorgen er echter voor dat diersoorten gevangen zitten in hun gebied. Voor veel planten, amfibieën en reptielen, zoals orchideeën, kikkers en hagedissen betekent de snelle klimaatverandering sowieso een groot probleem. Zij kunnen niet snel genoeg bewegen om gelijke tred te houden met de opwarming.

Earth Hour
Het rapport (pdf) verschijnt 1,5 week voor Earth Hour, ’s werelds grootste actie voor het milieu. Op 24 maart doen vele miljoenen mensen over de hele wereld een uur het licht uit als signaal dat er meer moet gebeuren tegen klimaatverandering. WNF is wereldwijd de initiatiefnemer en aanjager van Earth Hour.

Klimaatverandering heeft gevolgen voor diersoorten waar je niet zo snel aan denkt:

Pijnboompitten en tijgers
De kans bestaat dat het te warm wordt voor de Koreaanse pijnboom in Siberië en Noordoost-China. Als de boom, leverancier van de pijnboompitten die een belangrijke voedselbron zijn voor wilde zwijnen en herten, niet ‘op kan schuiven’ naar het koudere noorden, komt de voedselvoorziening van de Siberische tijgers in het gebied ook onder druk. Want minder pitjes betekent minder prooidieren en dat betekent minder te eten voor de tijger.

Afrikaanse olifant en water
Afrikaanse olifanten hebben veel water nodig. Ze moeten per dag zo’n 150 – 300 liter water drinken en ze baden en spelen erin. Hogere temperaturen, minder regenval en ernstige droogte hebben direct effect op het aantal olifanten: minder water en daardoor minder groenvoer beperkt de omvang van olifantenpopulaties, en in droge tijden neemt de sterfte van kalveren toe.

Zeeschildpadden en geslachtsverandering
De groene -, de onechte karet- en de lederschildpad in de Middellandse Zee worden ernstig bedreigd door de opwarming van de aarde. De temperatuur van het zand waarin zeeschildpadden hun eieren leggen bepaalt of er een mannetje of een vrouwtje uit het ei kruipt. Mannelijke jongen komen uit de dieper en koeler gelegen eieren. Hogere temperaturen kunnen als gevolg hebben dat er alleen maar vrouwtjes worden geboren, of erger nog, dat geen enkel ei uitkomt. Het zou best kunnen dat schildpadwijfjes de diepte van het nest uit zichzelf aanpassen, maar het is niet bekend of dit genoeg is om te compenseren voor het warmere zand.

Door de opwarming van het klimaat stijgt ook nog eens de zeespiegel, komt de vloedlijn hoger te liggen en is er meer extreem weer. Dit kan de legstranden veranderen of vernietigen en lokaal tot uitsterven leiden, omdat broeden er niet meer mogelijk is.

Afrikaanse wilde hond en de randen van de dag
Gevoelig als ze zijn voor hitte, jagen Afrikaanse wilde honden altijd in de koelere periodes van de dag. Als het door klimaatverandering heter wordt kan dat betekenen dat ze minder tijd hebben om te jagen en dus minder te eten hebben. Als direct gevolg gaan er meer puppies dood. Wilde honden leven in hechte sociale roedels en zijn gevoelig voor verschillende ziektes. Klimaatverandering zou de verspreiding daarvan kunnen vergemakkelijken.

Reuzenpanda en bamboe
Als de temperatuur op aarde blijft stijgen worden de meeste gebieden waar de reuzenpanda’s leven warmer en droger. Gebieden verder naar het noorden zullen dan geschikter voor hen zijn dan de huidige. Maar bamboe, de plant die 99 procent van het dieet van de reuzenpanda uitmaakt, kan het tempo van die opwarming niet bijhouden. Bamboe kan niet zo snel ‘meebewegen’ naar koelere plekken – wat serieuze consequenties kan hebben voor reuzenpanda’s. Berucht als ze al zijn omdat ze zich zo langzaam voortplanten, bestaat de mogelijkheid dat ze het paren uitstellen of de ontwikkeling van embryo’s op pauze zetten door gebrek aan voedsel.

Tijgers en zeespiegelstijging
Tijgers leven in versnipperde natuurgebieden en zijn zeer kwetsbaar voor verlies van leefgebied. Daardoor kan door de verwachte zeespiegelstijging 96% van het huidige leefgebied van de Bengaalse tijgers in India en Bangladesh onder water verdwijnen.

Amoer luipaard en minder bos
Door klimaatverandering wordt het leefgebied van het Amoer luipaard kleiner, als gevolg van veranderingen van het bos en minder prooidieren. Dit kan leiden tot meer competitie met de Siberische (of Amoer) tijgers die in hetzelfde gebied leven. Door hun kleine populatie kunnen ze zich niet goed aanpassen aan de veranderingen in hun leefgebied.

Berggorilla’s en de top van de berg
Berggorilla’s zijn erg afhankelijk van de temperatuur in hun leefgebied. Doordat ze in de bergen wonen, is temperatuurstijging een groot probleem. Ze kunnen niet onbeperkt hoger in de bergen leven als het steeds warmer wordt. Bovendien leven ze alleen in beschermde natuurgebieden, omringd door mensen, waardoor ze niet naar andere gebieden kunnen migreren.

Persbericht WNF