Er zijn nu bijna 600.000 geiten in Nederland: een toename van 45 procent in vijf jaar tijd. Een toename die in strijd is met alle adviezen, schrijft Hans Baaij, en die grote gevolgen voor volksgezondheid, natuur en milieu kan hebben.
Het gaat goed met geitensector. Afgelopen jaar nam het aantal geiten in Nederland met 12 procent toe, zo bleek uit de landbouwtelling 2018. In totaal kwamen er 64.000 geiten bij; dit terwijl het aantal melkkoeien afnam.
Geen fosfaatrechten
De geitenhouderij kent dan ook aanzienlijk minder restricties dan andere landbouwsectoren. Er is geen melkquotum, en de geitenhouderij is buiten de fosfaatwet gehouden. Daardoor zijn er voor het houden van geiten geen dure fosfaatrechten nodig. Veel melkveehouders die geremd worden door de aangescherpte mestwetgeving, maken dan ook de relatief makkelijke overstap naar melkgeiten.
Maar elk landbouwhuisdier produceert mest, en dus fosfaat. Bovendien hebben veel geitenbedrijven weinig eigen grond en moeten ze derhalve mest afvoeren (en voer aankopen). De 600.000 geiten die jaarlijks in Nederland worden vetgemest en geslacht, dragen zodoende wel degelijk bij aan het mestoverschot en aan mogelijke kritiek van de Nitraatcommissie van de Europese Unie. Het overschot leidt tot teruglopende insectenpopulaties, het uitsterven van weidevogels en grote vervuiling van water en lucht. De ongecontroleerde toename van het aantal geitenhouderijen vormt dan ook een grote belasting op het milieu.
Gezondheidsklachten
Bovendien maken veel mensen in de omgeving zich zorgen over de risico’s voor hun gezondheid. Voormalig GGD-arts Jos van de Sande, die de slachtoffers van de Q-koorts bijstond, waarschuwt voor het houden van geiten in hoge concentraties: ‘We hebben wat dat betreft niets geleerd van de Q-koorts.’
Door de Q-koorts werden duizenden mensen ziek; 74 mensen overleden. Van de Sande: ‘Er zijn nog altijd vierhonderd mensen met chronische Q-koorts. Een aantal van hen zal eraan overlijden.’ Recent bleek daarnaast dat de financiële tegemoetkoming voor de Q-koortspatiënten wederom is uitgesteld.
En Q-koorts is niet de enige bedreiging. Uit onderzoek van het RIVM uit 2017 blijkt dat bewoners in de buurt van geitenhouderijen meer kans hebben op longontstekingen en luchtwegklachten, zoals hoesten en een piepende adem. De provincies Noord-Brabant, Gelderland en Utrecht zijn naar aanleiding van het RIVM-onderzoek overgegaan tot een uitbreidingsstop; de andere grote geitenprovincies, te weten Limburg en Overijssel, hebben nog geen maatregelen aangekondigd.
Of de verboden werken, valt te betwijfelen. Tijdens een controle op een boerenbedrijf in Waalre (Noord-Brabant) werd een illegale geitenhouderij ontdekt met 1.700 geiten. Volgens de burgemeester blijkt er bij de registratie van de geiten geen enkele controle te zijn; hij heeft dit bij het ministerie van LNV gemeld.
Dierenleed
Geiten hebben net zo’n leven als varkens en kalveren in de intensieve veehouderij. Geitenbokjes hebben geen waarde voor de geitenhouders en worden vaak al piepjong in overvolle vrachtwagens op transport gezet naar landen als Spanje, om daar geslacht te worden. Omdat ze geen economische waarde hebben, wordt er niet bepaald zachtzinnig met ze omgegaan en zijn dode en zieke dieren aan de orde van de dag.
De PvdD, GroenLinks en de SP hebben twee moties ingediend om de geitensector aan banden te leggen. Maar minister Schouten ziet geen aanleiding om in te grijpen.
Schaalvergroting
Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) stelt in een recent rapport dat de werkwijze van de Nederlandse boeren, waarbij intensivering en schaalvergroting de boventoon voeren, niet aansluit bij de wensen in de samenleving. Het PBL vindt dat de politiek structurele veranderingen moet inzetten. Dat sluit naadloos aan bij het in maart uitgebrachte rapport van de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur (Rli), waarin ook aangeraden wordt om het landbouwbeleid te wijzigen en in te zetten op verduurzaming en krimp van de veehouderij als we de klimaatdoelen willen halen. Maar deze week werden de hoofdlijnen van het klimaatakkoord bekend. Een krimp van de veestapel komt er niet in voor.
De buitenproportionele groei van de geitenhouderij is in strijd met redelijke adviezen van ongeveer elk denkbare soort. In een eerder artikel op FTM constateerde ik dat ook de lobby van de kalvermesters succesvol was. Waar biologische melkveehouders en zelfs natuurboeren hun koeien moeten wegdoen, zijn de lobby’s van de geiten- en kalverhouders zo succesvol, dat zij juist flink mochten groeien.
De kalverhouderij is dit jaar met naar verwachting 1,3 miljoen kalfjes groter dan ooit. Nederland is misschien niet corrupt in in de traditionele zin (omkopen), maar we zijn wel aan het wegglijden als we kijken naar de invloed van lobbyisten op hoge ambtenaren en ministers. Wat precies de verklaring is voor het feit dat het klimaat, de volksgezondheid, dierenwelzijn, de natuur en het milieu benadeeld worden, ten gunste van een heel kleine groep ondernemers, is vooralsnog onduidelijk, maar fris lijkt het allemaal niet te zijn.
Hans Baaij – directeur Varkens in Nood en Dier&Recht
