De duistere diepten van de oceanen herbergen vele geheimzinnige fenomenen. Niet alleen fascineert het uiterlijk van felgekleurde en vreemd gevormde waterdieren, ook functioneren zij veelal met behulp van mysterieuze methodes. Met technologie die zich constant ontwikkelt, ontrafelen mariene biologen echter steeds meer van deze processen. Recentelijk is bijvoorbeeld voor het eerst bewezen dat haaien gebruik maken van de magnetische aardpolen om te navigeren tijdens hun lange trektochten. Deze informatie kan bijdragen aan kennis over hun habitat, waardoor deze gebieden beter beschermd kunnen worden.
Indrukwekkend oriëntatievermogen
Vele haaiensoorten ondernemen imposante reizen, zoals de witte haai die van Zuid-Afrika tot Australië zwemt. Hoe zij zulke lange afstanden afleggen zonder te verdwalen, is tot recent een onderwerp van speculatie geweest. Zo vermoedden wetenschappers dat het superieure reukvermogen van haaien hen de weg kon wijzen. Dit blijkt deels het geval te zijn; in een onderzoek konden de dieren met een verhinderd reukvermogen namelijk minder goed de weg naar huis vinden. Toch kwamen sommigen alsnog uit op de juiste plaats, wat impliceert dat ze niet volledig afhankelijk zijn van geurprikkels. Een andere mogelijke verklaring was het gebruik van het magnetische veld van de aarde, net zoals mensen een kompas gebruiken. Nu is deze laatste theorie daadwerkelijk de voornaamste oorzaak van het efficiënte oriëntatievermogen gebleken.
Great coverage of the research carried out by project leader @ElasmoBryan on how sharks use the earth’s magnetic field to navigate.https://t.co/ibR80Kx5Vp
— Save Our Seas (@saveourseas) May 14, 2021
Orgaan voor elektromagnetisme
Dat haaien magnetische velden kunnen oppikken is al langer bekend, aangezien zij elektromagnetische sensorische organen bezitten die zij gebruiken om te jagen. Dat dit mechanisme ook dient als navigatiesysteem, is nu aangetoond in een experiment waar de dieren werden geplaatst in een kooi omringd met koperdraad. Wanneer de elektrische stroomsterkte door deze draad werd aangepast, veranderden de magnetische polen. Deze verandering in het magnetische veld bracht tevens een verandering in beweegrichting teweeg bij de haaien. Hieruit kon worden geconcludeerd dat elektromagnetische straling inderdaad leidend is voor hun ruimtelijke oriëntatie.
Door middel van dit zintuig kunnen specifieke locaties worden teruggevonden, aangezien iedere plaats op aarde een eigen magnetische signatuur heeft. De haaien hebben dan ook een soort magnetische kaart in hun hersenen, waarop de verschillende locaties met hun unieke kenmerken opgeslagen staan. Deze informatie wordt gedurende hun leven constant bijgewerkt, maar is waarschijnlijk ook deels evolutionair overgedragen.
🦈 A new study has confirmed that sharks can navigate via the Earth's magnetic field!
🧲 A series of experiments has confirmed biologists' theories and helps to explain how some sharks can travel immense distances in nearly straight lines. https://t.co/kNhU2jgtGZ
— British Sub-Aqua Club (@BSACdivers) May 15, 2021
Haaien en andere waterdieren zoals zeeschildpadden zijn overigens niet de enige die gebruik maken van geomagnetisme. Ook vogels kunnen dergelijke straling registreren, bovendien op een bijzondere manier. Zij verwerken deze informatie namelijk als een visuele prikkel. Er wordt gedacht dat de verschillende magnetische polen mogelijkerwijs door hen worden waargenomen als een donkere of lichte vlek in hun gezichtsveld.
Kennis over de navigatietechnieken van haaien is van belang om hen te kunnen beschermen. De populatie van vele soorten is namelijk drastisch verminderd de afgelopen jaren vanwege overbevissing en vervuiling. Als hun leefgebieden duidelijker worden vastgesteld, kunnen deze beter beschermd worden.
Bronnen:
- Keller, Bryan A., et al. “Map-like use of Earth’s magnetic field in sharks.” Current Biology (2021)
- National Geographic (1, 2 en 3)
©AnimalsToday.nl Sacha Hoff
