Drie haaien, levend in schemerzone van de oceaan, blijken lichtgevend te zijn. Ze zijn ontdekt voor de kust van Nieuw-Zeeland. Een van de drie haaien kan wel 1,82 meter lang worden en is daarmee het grootse lichtgevende dier wat tot nu toe is ontdekt.
Bioluminescentie is het uitstralen van licht door organismen. Het komt voor bij sommige bacteriën, schimmels en insecten, maar ook bij diepzeebewoners. Bekende dieren die gebruik maken van bioluminescentie zijn de vuurvlieg, de inktvis en de diepzeehengelvis. Ook mensen geven licht in het donker, echter te weinig om met het blote oog te kunnen zien.
Diep in de zee
De zee en oceaan worden ingedeeld in verschillende subzones waarbij het belangrijkste verschil tussen de zones de diepte is. Vanaf het wateroppervlak tot 200 meter spreekt men van de epipelagische zone. Hier dringt nog genoeg zonlicht door voor fotosynthese, het proces waarbij planten water en koolstofdioxide omzetten in zuurstof en glucose. Glucose voedt de plant en zorgt ervoor dat die groeit. Zonlicht levert de benodigde energie voor dit proces. De mesopelagische zone, ook wel schemerzone genoemd, is het gebied tussen 200 meter en 1.000 meter diepte. Hier dringt nog wel wat zonlicht door, maar niet meer voldoende voor fotosynthese. De volgende zone gaat de diepte in tot ongeveer 4.000 meter, bestaat uit totale duisternis en heet de bathypelagische zone. En de zone daaronder heet de abyssopelagische zone. Deze gaat door tot 6.000 meter diepte. Hierbij heeft men meestal de oceaanbodem bereik. Bij een diepte onder de 6.000 meter, de hadopelagische zone, gaat het eigenlijk voornamelijk om een oceanische trog.
In de schemerzone
De mesopelagische zone is, in tegenstelling tot wat veel mensen denken, niet pikdonker. In deze zone kan alleen geen fotosynthese meer plaatsvinden, dus planten kunnen daar niet groeien. Hierdoor zijn er geen plekken om je te verstoppen. In deze schemerzone wordt veel gebruikgemaakt van bioluminescentie, het is in principe een manier van leven. Er wordt gedacht dat meer dan 90 procent van alle dieren in deze zone een vorm van bioluminescentie gebruiken. Dit geldt ook voor haaien. Sommige haaien gebruiken bioluminescentie om zichzelf onzichtbaar te maken tegen de zwakke gloed van het oceaanoppervlak. Als ze dit niet deden dan zou hun silhouet duidelijk aftekenen.
Glow-in-the-dark haaien
Voor de kust van Nieuw-Zeeland zijn vorig jaar drie verschillende lichtgevende haaien ontdekt door onderzoekers van de Katholieke Universiteit Leuven en het National Institute of Water and Atmospheric Research (NIWA) in Nieuw-Zeeland. In een recent gepubliceerde studie beschrijven ze de bevindingen over de valse doornhaai (Dalatias licha), de duivelslantaarnhaai (Etmopterus lucifer) en de zuidelijke lantaarnhaai (Etmopterus granulosus). Alle drie de haaien leven in de schemerzone en zijn daardoor moeilijk te observeren. Ze blijken nu alle drie in staat tot bioluminescentie.
.
Grootste lichtgevende haai
Aan de hand van foto’s en weefselonderzoek wordt in de studie aangetoond waar op het lichaam de drie haaien lichtgevend zijn. Onderzoekers vermoedde al sinds de jaren ’80 dat de valse doornhaai – die wereldwijd voorkomt – bioluminescent is. Voor deze studie was er echter nooit duidelijk bewijs gevonden. Deze haai kan wel 1,82 meter lang worden en is daarmee nu het grootste lichtgevende gewervelde dier wat we kennen.
Camouflage of tegenlicht
Alle drie de haaien zijn, in verschillende mate, in staat om hun buik te laten oplichten. De kleinere lantaarnhaaien gebruiken hun lichtgevende buik onder andere voor camouflage. Hiermee kunnen ze zichzelf beschermen tegen aanvallen van roofdieren uit de diepte. De valse doornhaai heeft, voor zover bekend, geen natuurlijke vijanden. Bioluminescentie ter bescherming tegen aanvallen lijkt in dit geval dus niet logisch. De grote valse doornhaai is de langzaamst zwemmende haai in de wereld. Gedacht wordt daarom dat deze haai zijn lichtgevende buik gebruikt om snellere prooien te vangen. Dit lijkt te worden bevestigd door kleinere haaien die in de magen van deze dieren werden aantroffen. De valse doornhaai heeft ze kunnen vangen door middel van het creëren van tegenlicht op zijn buik. Ze zagen hem niet op tijd. De valse doornhaai blijkt echter ook een volledig lichtgevende rugvin te hebben. Het is nog onduidelijk waar deze voor dient.
.
Toekomst
Jérôme Mallefet, hoofd van het mariene biologielaboratorium van UCLouvain en co-auteur van de studie, vertelde CNN dat meer onderzoek nodig is naar de valse doornhaai en zijn rugvin. Hij geeft aan dat hij meer te weten wil komen over de diepzee, die mysterieus blijft ondanks het feit dat het de meest voorkomende omgeving op aarde is, om mensen meer te laten nadenken over het behoud ervan:
“Ik ben bang dat we veel fouten hebben gemaakt bij het weggooien van dingen in de zee. Ik vrees wat er voor de volgende generaties staat te gebeuren.”
Bronnen:
©AnimalsToday.nl Aurora van de Loo
