In de afgelopen jaren zijn de Spaanse macroboerderijen enorm in aantal gestegen. Duizenden varkens en koeien worden in kleine ruimtes gehouden om productie te draaien voor menselijke consumptie. Waar liggen de grenzen van megagrote veehouderijen in Spanje? Het lijkt erop dat die grenzen in zicht komen. 

megagrote veehouderijen
Waar liggen de grenzen van megagrote veehouderijen in Spanje? | Foto: screenshot video Tras los Muros/YouTube

Spaanse vleesproductie

Iñaki Iriarte Goñi, wetenschapper van de universiteit van Zaragoza, schrijft in de Spaanse krant ElDiario dat de cijfers uit de intensieve veehouderij niet aan de grote klok worden gehangen, maar ze wel zeer indrukwekkend zijn. Een zeugenfokkerij telt algauw tweeduizend zeugen om biggen te produceren voor de varkensmestindustrie. Een melkveebedrijf in Caparroso (Navarra) houdt ongeveer vijfduizend koeien en is van plan om uit te breiden naar zevenduizend. Dit bedrijf valt onder hetzelfde management van een bedrijf dat een project heeft gepresenteerd om een macroboerderij te bouwen in Noviercas (Soria) met plek voor 23.000 runderen. De pluimveesector schiet helemaal door. In deze tak bestaan boerderijen met maar liefst 200.000 dieren op één locatie.

hittedoden
Foto: Wakker Dier

Grootste varkensvleesproducent

Spanje staat bekend als de grootste varkensvleesproducent in Europa. Volgens Greenpeace is de varkenspopulatie tussen 2015 en 2020 met 21,5 procent toegenomen. De enorme groei was het gevolg van de sterk groeiende vraag naar varkensvlees uit China. Dit land had te maken met enorme uitbraken van de varkenspest en vele varkensbedrijven werden geruimd. Dit maakte onder ander mogelijk dat Spanje in 2020 de eerste varkensproducent in de Europese Unie werd met 56 miljoen dieren en vijf miljoen ton vlees, aldus het Spaanse ministerie van Landbouw.

Miserabele leefomstandigheden varkens Spaanse macroboerderijen

Indrustriële bedrijven

Het recept van de intensieve dierhouderij is om een zo hoog mogelijke productie per dier te verkrijgen binnen een bepaalde tijd. De ingrediënten hiervoor zijn de benodigde hoeveelheden voedsel, water, supplementen en medicijnen om het gewenste resultaat te behalen. Vooral antibiotica lijkt essentieel om ziektes en infecties te voorkomen of tot een minimum te beperken. In de regel genomen zijn zowel de leefomgeving en het welzijn van de dieren beperkt door de opgelegde wetgeving. De dieren leven geconcentreerd tot zeer geconcentreerd op een plek dat in de verste verte niet overeenkomt met de natuurlijke leef- en bewegingspatroon van het dier. De zogenaamde macroboerderijen lijken in die zin meer op industriële organisaties en logistieke systemen dan boerderijen met levende wezens. Het dier wordt gezien als een product en technologieën worden ingezet om de productie van vlees, melk en eieren zoveel mogelijk te standaardiseren en optimaliseren. Uiteraard voor meer omzet en winst dat ten koste gaat van de benodigde waardigheid van het dier.

Dierenleed en vervuiling door varkensfabrieken in Spanje

Machtige multinationals

In de afgelopen decennia wordt het enorme intensieve vee-netwerk gecontroleerd door de Spaanse multinationals sinds hun oprichting in de jaren zestig. De boeren spelen een secundaire rol door het aanbieden van fysieke productieruimte (de boerderij), inspanning (arbeidskracht en kennis) en tijd. Daarentegen heeft de boer als intermediair geen of nauwelijks invloed op de verkoopprijzen en is de boer daarin afhankelijk van de middelen die hem worden verschaft om de productiestroom in stand te houden. Momenteel is er een duidelijke trend te zien dat de toename van dierlijke productie gepaard gaat met afname van aantal boeren en boerderijen. Door het aantal dieren per bedrijf te vergroten en het inzetten van geautomatiseerde technische systemen wordt getracht om een goede positie op de wereldmarkt te behouden. Deze schaalvergrotingsvoordelen bieden een mogelijkheid om de producten zo goedkoop mogelijk te vermarkten. De multinationals promoten direct of indirect het macroboerderijmodel om te kunnen voldoen aan de winstoogmerk van deze machthebbers.

Knappende zeepbel

Het commerciële belang van de macroboerderijen stuit echter duidelijk op zeer uiteenlopende grenzen van zowel economische aard tot aan milieulimieten en pandemieën, die kunnen leiden tot een knappende zeepbel:

  • De vleesvraag van de belangrijkste klant van de Spaanse varkenssector neemt af omdat China de varkenspestepidemie heeft overwonnen. De Spaanse varkensvleesproductie is twee keer zo groot dan de nationale consumptie. Mensen gaan in elk geval niet méér vlees eten. In juli riep de Spaanse minister Garzón van Consumentenzaken nog op om minder vlees te eten met het argument dat ‘buitensporig veel vlees eten slecht is voor de gezondheid en de planeet’. Mocht China haar productie verhogen – en dit is zeer hoogstwaarschijnlijk – dan verandert de exporthausse in een luchtkasteel.
  • Door de berekening van de Hydrografische Vereniging van het Duero-bekken, waaruit de boerderij met de 23.000 koeien in Noviercas haar water zou betrekken, is de vergunning voorlopig opgeschort. De boerderij zou maar liefst 24 liter water per seconden verbruiken. De bekken kan hierin niet voorzien en in droogstand raken. Ook varkens hebben veel water nodig – gemiddeld 5.000 liter water per varken per jaar – en dat in een land waar veel regio’s door droogte de grondwaterstand in een rap tempo zien indampen.
  • Naast het overmatige verbruik van (natuurlijke) hulpbronnen is de mestverwerking van de bestaande macroboerderijen een serieus probleem. Het drijfmest heeft een hoog stikstof- en ammoniakgehalte. Volgens Toni Jorge van de verenging ACEM-Ecologistas en Acción, verplaatst de stikstof door de filtratie naar de watervoerende laag zodra het drijfmest zich verspreid. Het is zeer twijfelachtig of dit afval kan worden gerecycled zonder schadelijke gevolgen te veroorzaken aan de omliggende flora en fauna. Desalniettemin tast het dan ook de watervoerende lagen aan rondom de grote boerderijen.

  • Ondanks dat de techno-biologie en diergeneeskunde erin slagen om de dierepidemieën in de intensieve veehouderijen te beperken, vormen de gekke koeienziekte, vogelgriep of varkenspest nog steeds een reëel gevaar. De hoge concentratie dieren op de macroboerderijen vormen een reëel en potentieel gevaar. Helemaal gezien de invloed van mogelijke infecties die van dieren op mensen kunnen worden overgedragen. Door de huidige ongecontroleerde coronapandemie, die een grote impact heeft op de samenleving, is het geen overbodige veiligheid om de macroboerderijen onder een vergrootglas te leggen.
  • Voorstanders van macroboerderijen refereren terug op de belangrijke rol die deze bedrijven spelen om ontvolking op het platteland tegen te gaan. Dit argument is volgens Ecologistas en Acción niet overtuigend. Volgens een door hen uitgevoerde onderzoek in woonplaatsen met minder dan vijfduizend inwoners, verloren deze plaatsen met intensieve veehouderijen meer bevolking dan waar dergelijke activiteiten niet plaatsvonden. Dit uitgebreide onderzoek vond plaatst tussen 2000 en 2020.
  • Macroboerderijen hebben juist een afstotelijke werking omdat deze bedrijven sterk geautomatiseerd zijn. Ze generen in feite heel weinig lokale werkgelegenheid. Bovendien kunnen de neveneffecten welke worden veroorzaakt door de bedrijfsvoering een tegenovergesteld effect hebben in aantrekkingskracht. Stankoverlast of ronkende vrachtauto’s die laden en lossen, hebben juist een negatieve invloed op andere complementaire activiteiten zoals plattelandstoerisme.
  • De enorm gestegen kosten van de inkoop van grondstof, het transport en het gebruik van energie geven tegengas op het winstaandeel. De voornamelijk uit Brazilië geïmporteerde grondstof waarmee de dieren worden gevoerd (vooral de met transgene en met glyfosaat doorzeefde sojabonen) is in prijs met 20 tot 40 procent gestegen als gevolg van tekorten en speculatie. De torenhoge energieprijs heeft ook een sterke invloed op deze hoogtechnologische veebedrijven. Hetzelfde geldt voor het zeevervoer, het transport van de ingevoerde grondstoffen en uitvoer van het eindproduct. De prijs van het huren van een zeecontainer is met tien vermenigvuldigd.
  • De meest confronterende grens voor de macroboerderijen is uiteindelijk een daling van de algehele vleesconsumentenvraag. Zolang de huidige voedselconsumptiepatronen niet veranderen, is het elimineren van de intensieve veehouderij onmogelijk. Echter als de machthebbers zich uitsluitend laten leiden door schaalvoordelen dan worden sneller de milieugrenzen, de hygiënische voorzichtigheid en de sociale voorzichtigheid overschreden terwijl die juist moeten worden gerespecteerd om onherstelbare schade aan de omgeving te voorkomen. Dat betekent echter niet dat er niets gedaan wordt aan het dierenwelzijn. Organisaties blijven hameren op de feitelijke lijdensweg die de dieren op deze boerderijen en in slachthuizen wordt aangedaan. Uiteindelijk zijn de dieren de grootste verliezers van deze dieronvriendelijke industrie en de vleesetende consument heeft hier een groot aandeel in.

Bronnen:

©AnimalsToday.nl Jessica Slotman