Mannelijke en vrouwelijke withandgibbons zingen duetten met noten die synchroon lopen en met regelmatige tussenpozen voorkomen. Deze ritmische eigenschappen zijn vergelijkbaar met die in menselijke liederen, wat zou kunnen wijzen op een evolutionaire basis voor het ontstaan van muziek.
Wetenschappers doen al langer onderzoek naar menselijke taal. Ze kijken daarbij ook naar het ‘praten’ en ‘zingen’ bij de withandgibbon (Hylobates lar) om meer te weten te komen over hoe ritme is ontstaan bij de mens en bij andere diersoorten. De withandgibbon is een soort kleine mensaap. Mannelijke en vrouwelijke gibbons zingen regelmatig duetten om hun territorium af te bakenen en sociale banden te smeden. Recent onderzoek is dieper ingegaan op isochronie en synchronie.
Isochronie en synchronie
Isochronie is wanneer nootaanzetten zich regelmatig herhalen zoals het tikken van een klok. Dit vermogen is eerder vastgesteld bij indri’s (Indri indri), een soort maki die voorkomt op Madagaskar en de enige andere primaat wiens roep duidelijke ritmes vertoont die verwant zijn aan die van de menselijke muziek. Synchronie kan worden beschreven als individuen die hun noten coördineren zodat ze op hetzelfde moment worden gezongen. Het verband tussen deze twee ritmische kwaliteiten – een mechanisme dat mogelijk onze menselijke gecoördineerde communicatie heeft gevormd – is minder duidelijk omdat de twee kwaliteiten vaak afzonderlijk worden bestudeerd.
Onderzoek
Andrea Ravignani van het Max Planck Instituut voor Psycholinguïstiek in Nederland en collega’s van onder andere de universiteit van Turijn in Italië analyseerden 215 liedjes opgenomen van twaalf withandgibbons. Het ging om de geluiden van vier paren die in het wild leven in Thailand en twee paren uit wildreservaten in Italië. De liederen van mannelijke gibbons en de duetten tussen mannetjes en vrouwtjes werden geanalyseerd. Na het scheiden van mannelijke en vrouwelijke geluiden op basis van toonhoogte, markeerden de onderzoekers het beginpunt van elke noot. Ze maten hoe vaak noten met regelmatige tussenpozen werden herhaald en hoe vaak mannelijke en vrouwelijke noten elkaar overlapten tijdens duetten.
Resultaten
De onderzoekers vonden regelmatige ritmes in alle gibbonliederen, hoewel de mannetjes tijdens duetten met meer regelmaat zongen dan wanneer zij solo zongen. “Ik ben er vrij zeker van dat het isochroon vermogen van de gibbon beter is dan dat van mij”, zegt Ravignani. In duetten overlapten de noten van mannelijke en vrouwelijke zangers elkaar 16 tot 18 procent van de tijd, een synchroniseringspercentage dat groter is dan het toeval.
De onderzoekers vonden ook een verband tussen de twee ritmische kwaliteiten, waarbij de vrouwtjes minder regelmatig zongen wanneer hun roep meer overlapte met die van de mannetjes. Dit toont aan dat het ritme van de gibbon varieert naargelang de sociale context, aldus Ravignani.
Conclusie
Het blijkt dus dat withandgibbons geluiden maken die gesynchroniseerd zijn en met regelmatige tussenpozen voorkomen – een combinatie van ritmische kwaliteiten die tot nu toe alleen bij mensen werd waargenomen.
De bevinding suggereert dat de evolutie kan hebben geselecteerd voor dergelijke ritmische capaciteiten bij primaten als een manier om vocale uitingen te coördineren, aldus Henkjan Honing van de Universiteit van Amsterdam. Het is echter onduidelijk of de laatste gemeenschappelijke voorouder van de primaten dergelijke vermogens had of dat deze later zijn ontstaan door convergente evolutie, waarbij werd voortgebouwd op dezelfde soort cognitieve architectuur, aldus Simon Townsend van de Universiteit van Zürich in Zwitserland.
Bronnen:
©AnimalsToday.nl Aurora van de Loo
