Gevangenschap heeft vernietigende gezondheidseffecten en leidt tot hersenbeschadiging bij zoogdieren. Dat is de conclusie van een reeks recentelijk gepubliceerde onderzoeken. Een verrijkte omgeving, sociaal contact en bewegingsruimte in de natuurlijke habitat zijn absolute basisbehoeften, vooral voor langlevende zoogdieren met grote hersenen als olifanten en walvisachtigen.
Kiska
Kiska, een vrouwtjesorka, zit al sinds 1978 gevangen in het ‘amusementspark’ Marineland in Canada. Ze werd destijds voor de kust van IJsland gevangen en leeft sindsdien in een aquarium in Marineland. In zeeën en oceanen leven orka’s in kuddes met ongeveer veertig soortgenoten, maar Kiska leeft sinds 2011 alleen in een klein reservoir. Al haar kalveren zijn gestorven. Om de stress en verveling tegen te gaan zwemt ze eindeloos dezelfde rondjes en heeft ze haar tanden tot pulp geknaagd op het beton van het zwembad. Dat ze überhaupt nog leeft mag een klein wonder heten. Een vrouwtjesorka wordt in het wild gemiddeld vijftig jaar oud, maar in gevangenschap meestal niet ouder dan twintig jaar.
Het leven van Kiska is slechts één voorbeeld van het leed dat veel dieren in de ‘amusementsindustrie’ moeten doorstaan.
Gezondheidseffecten en gedragsveranderingen
De gevolgen van gevangenschap op de algemene en psychologische gezondheid van grote zoogdieren zijn overduidelijk. Zo lijden veel opgesloten olifanten aan arteritis, obesitas en huidproblemen. Zowel olifanten als orka’s hebben vaak ernstige gebitsproblemen. Gevangen orka’s worden geplaagd door longontstekingen, leverziektes, maag-darmziektes en -infecties.
Veel dieren proberen met gevangenschap om te gaan door abnormaal gedrag aan te nemen. Sommige ontwikkelen stereotypieën, repetitieve en zinloze gedragingen, zoals het rondjes zwemmen en knagen op beton dat Kiska doet.
Veranderingen in het brein
Neurowetenschappelijk onderzoek laat zien dat de leefomstandigheden in gevangenschap, waarbij het de dieren vaak ontbeert aan intellectuele stimulans en voldoende sociaal contact, de cerebrale cortex verdunt. Dit onderdeel van het brein regelt de vrijwillige bewegingen en hogere cognitieve functies als het geheugen, planning en besluitvorming.
Maar er zijn nog meer gevolgen. De haarvaten slinken, waardoor er minder zuurstofrijk bloed in de hersenen terechtkomt. Ook worden de neuronen in het brein kleiner, en wordt de structuur van de dendrieten, die zorgen voor verbindingen met andere neuronen, minder complex. Hierdoor kunnen de neuronen van dieren in gevangenschap minder goed informatie verwerken dan die van dieren die in hun natuurlijke habitat leven.
Ook het gebrek aan beweging in gesloten leefomgevingen heeft negatieve gevolgen voor het brein. Door een gebrek aan fysieke inspanning stroomt er minder bloed naar de hersenen. Lichaamsbeweging leidt tot nieuwe verbindingen in het brein, die het cognitieve vermogen vergroten.
Het verschil in lichaamsbeweging tussen gevangen en vrije dieren is enorm. Dieren leggen vaak grote afstanden af om voedsel te vinden en te paren. Een olifant in het wild loopt tussen de 25 en 190 kilometer per dag. In gevangenschap is dit slechts vijf kilometer per dag. Een wilde orka die in Canada door wetenschappers werd bestudeerd legde 250 kilometer per dag af. Het gebied dat het dier hiermee bestrijkt is tienduizend keer groter dan het reservoir waar gevangen orka’s in leven.
Verstoorde breinchemie
Het leven in gevangenschap waardoor een dier niet zijn normale gedrag kan vertonen leidt tot chronische frustratie en verveling. Het brein van dieren is gemaakt om te reageren op of te ontsnappen aan stressvolle situaties en acuut gevaar. Maar omdat er in gevangenschap geen sprake is van reageren op of ontsnappen aan de stressvolle situatie, leidt dit tot aangeleerde hulpeloosheid, wat negatieve gevolgen heeft voor de hippocampus, dat het geheugen reguleert, en de amygdala, dat emoties verwerkt. Ook verstoort het de balans van serotonine in het brein. Serotonine zorgt onder andere voor een stabiele stemming.
Bij mensen is al aangetoond dat onnatuurlijke fysieke en psychosociale omstandigheden kunnen leiden tot psychiatrische problemen, zoals depressie, angst, stemmingsstoornissen en posttraumatische stressstoornissen. Het is aannemelijk dat andere zoogdieren met grote hersenen op een vergelijkbare manier reageren op stressvolle situaties.
De gevangenschapskwestie
Sommige mensen zien het houden van dieren in gevangenschap als iets goeds: zo worden bedreigde diersoorten beschermd tegen uitsterven. Deze rechtvaardigingen zijn echter zeer twijfelachtig, gezien de recente onderzoeksresultaten. Het gevangenhouden van dieren, en vooral van grote zoogdieren, is vanuit neurologisch perspectief ronduit wreed. Het leidt op verschillende manieren tot hersenschade.
De publieke opinie op het gebied van het gevangenhouden van dieren is gelukkig langzaam aan het veranderen. Steeds meer dieren worden uit gevangenschap bevrijd. Op verschillende plekken zijn al toevluchtsoorden, zogenaamde sanctuaries, voor olifanten. Voor grote walvisachtigen worden deze momenteel ontwikkeld.
Laten we hopen dat het voor Kiska niet te laat is.
Bronnen:
© redactie AnimalsToday.nl
