Het gaat al een tijdje niet goed met de leeuw. In de afgelopen 21 jaar is de wereldpopulatie met 43 procent afgenomen, bijna de helft dus, en dat brengt maatregelen om de soort te behouden in een kritieke fase. Ook in Afrika. Daar zijn inmiddels goede resultaten geboekt met de inzet van creatief landschapsbeheer. In sommige gebieden is het aantal leeuwen zelfs toegenomen.
Toen Bernard van Lente, projectmanager van de Peace Parks Foundation voor Zinave National Park, in 2015 voor het eerst aankwam in het Mozambikaanse natuurgebied, werd hij getroffen door de stilte. Zinave was adembenemend mooi, herinnert hij zich, met enorme bomen en hoge grassen, maar het was doodstil – als een kerkhof. Zinave werd net als de rest van het land getroffen door een burgeroorlog in 1977, die leidde tot de dood van veel tot dan toe beschermde dieren.
Sindsdien is er veel veranderd volgens Van Lente. In 2021 verscheen voor het eerst in tientallen jaren weer een leeuw in Zinave, als kroonjuweel van de hernieuwde inspanningen voor natuurbehoud. En Zinave is niet de enige plek waar leeuwen een comeback maken. Er zijn voorbeelden in beschermde gebieden in heel Afrika, van Mozambique tot Tsjaad en van Zambia tot Senegal.
Creatief landschapsbeheer
De sleutel tot deze successen is creatief landschapsbeheer, dat door nauwe samenwerking tussen alle belanghebbenden en verbinding tussen verschillende manieren van landgebruik tot stand kan komen. Het idee is dat uitgestrekte beschermde landschapsmozaïeken worden doorsneden door natuurlijke corridors, die zich tot ver buiten de beschermde kerngebieden uitstrekken. Deze corridors geven de leeuw gelegenheid om seizoensgebonden te zwerven. Kim Young-Overton, directeur van het KAZA-programma van Panthera:
“Een deel van het probleem wordt veroorzaakt doordat beschermingsgebieden te ver uit elkaar liggen. Gezonde leeuwenpopulaties moeten zich volgens seizoenspatronen kunnen verplaatsen, terwijl jonge mannetjes zich buiten hun geboortegebieden moeten kunnen verspreiden om nieuwe territoria te veroveren. Dit grote zwerven zorgt ervoor dat de genenpoel levensvatbaar blijft en verbonden blijft over uitgestrekte gebieden.”
Greater Zakouma in Tsjaad
Ook in Tsjaad heeft het aanleggen van verbindingen geleid tot positieve resultaten. Naftali Honig, algemeen manager van het Greater Zakouma Ecosystem, een mozaïek van beschermde gebieden in het zuidoosten van Tsjaad:
“We zijn in staat om geweldige open ecosystemen in Afrika te beschermen door middel van landschapsbeheer en de ontwikkeling van mozaïeken die bestaan uit nationale parken en land dat geschikt is voor meervoudig gebruik zodat het ook nog eens duurzame middelen van bestaan creëert.”
Rewilding en herintroductie van dieren
De landschappen worden gecontroleerd bevolkt door de herintroductie van dieren die ooit uit het gebied verdwenen zijn. Grote grazers zoals olifanten openen het veld, terwijl buffels, waterbokken en zebra’s het gras kort houden. Hierdoor ontstaat er een leefgebied dat geschikt is voor diersoorten zoals neushoorns. In Zinave zijn tot nu toe zijn er ongeveer 2400 dieren vrijgelaten. Ze hebben zich inmiddels voortgeplant tot een totaal van meer dan 9000. “De plek kwam tot leven!” roept Van Lente uit, terwijl hij het luidruchtige ecosysteem beschrijft dat vandaag de dag is hersteld, vol met vogelgeluiden en insectendreunen.
Migrerende leeuwen
Toen het vernieuwde landschap van Zinave in 2020 geschikt geacht werd voor de herintroductie van roofdieren werden vier gevlekte hyena’s en enkele luipaarden vrijgelaten. De leeuw zou ergens in de toekomst volgen, dacht men. Maar tot hun verbazing werd al in 2021 een enorme mannetjesleeuw. “In de bloei van zijn leven”, gezien op een cameraval in het reservaat. Niet lang daarna zagen rangers ook een leeuwin en een welp. Parkbeheerders weten niet precies waar de leeuwen vandaan komen. Maar waarschijnlijk zijn ze vanuit een van de andere nationale parken in Mozambique, Zimbabwe of Zuid-Afrika aan komen lopen.
In Tsjaad ging het er vergelijkbaar aan toe. Nadat African Parks in 2010 het Zakouma National Park had overgenomen en stroperij vrijwel geheel had uitgebannen, werden twee reservaten aan het gebied verbonden tot het Greater Zakouma Ecosystem (GZE). Met landschapsbeheer maakte men het gebied aantrekkelijk, en de leeuw zou dan vanzelf migreren, zo was het plan. En inderdaad, in 2022 liep een jong mannetje van ongeveer vijf jaar oud na een verblijf aan de westelijke grens van het park. Dit is maar liefst 160 kilometer naar het Siniaka Minia reservaat. “Het is zeer waarschijnlijk dat hij op zoek was naar een territorium om zich te vestigen”, aldus Chiara Fraticelli, GZE onderzoekscoördinator.
Maatregelen blijven nodig
Ook andere landen, zoals Zambia en Senegal, boeken resultaten met maatregelen om de leeuwenstand te verbeteren. Door duurzaam hulpmiddelengebruik, het bestrijden van bush meat en het verbeteren van de mens-dier relaties zijn in beide landen de aantallen toegenomen. De Peace Parks Foundation is blij. Maar benadrukt dat monitoring en voortdurende samenwerking noodzakelijk blijven om de leeuw in Afrika te helpen.
Bron:
©AnimalsToday.nl Laura Lancée
