Opinie: Een gezonde economie kan niet zonder gezond milieu 

Wat moeten we eerst redden? De economie of het milieu? Bij dit dilemma kiest de gevestigde orde meestal automatisch voor het eerste, zeker als de tijdsdruk erg groot is, zoals bij de redding van Griekenland of het overeindhouden van banken, of het terugdringen van ons huidige begrotingstekort om aan de EU-norm te voldoen. Maar milieu en economie zijn onlosmakelijk verbonden. Teloorgang van het laatste, betekent zeer zeker de ondergang van de wereld zoals we die kennen.

Een gezonde economie kan niet zonder een gezond milieu. De politieke economie waarin we leven wordt gestuurd door de waan van de dag. Bedrijven redden, banen behouden, schulden aflossen, begrotingen sluitend maken. In die hectiek wordt weinig rekening gehouden met de lange termijn. Natuur en milieu zijn kleine, maar wel vaak één van de eerste sluitposten waarop extra bezuinigd kan worden.

In allerhande studies is de informatie echter ruimschoots aanwezig: klimaatverandering zal de wereld in de grootste recessie ooit brengen. Nu al houden lange termijn militaire veiligheidsstudies rekening met uitbraken van epidemieën, volksverhuizingen, voedsel- en waterschaarste. In het World Risk Report van de Verenigde Naties staat dat Nederland het meest vatbaar is van alle Europese landen voor de veranderingen in het klimaat, vanwege de ligging onder zeeniveau en de hoge bevolkingsdichtheid.

Nederland dient niet alleen rekening te houden met hoge aanpassingskosten voor kust- en waterbeheer, verlies van biodiversiteit en achteruitgang van het leefklimaat in steden, zoals genoemd in de Klimaatbrief 2050, maar ook kosten van uitbraak van meer en exotischer ziekten bij mens en dier. Vogelgriep, Q-Koorts, Schmallenbergvirus, varkens-MRSA, het zijn slechts de eerste voorlopers die de mogelijkheden voor de toekomst demonstreren. Daarnaast zullen bepaalde sectoren gedoemd zijn uit te sterven, zoals visserij en alle arbeidsplaatsen die met die industrie samenhangen.

Deze duistere toekomstvoorspelling gaat gepaard met energieschaarste, voedseltekorten en een schaarste aan grondstoffen en water. Deze zullen met militaire middelen moeten worden beschermd en misschien zelfs worden afgedwongen. Dieren en planten sterven uit door vernietiging van habitat en tekort aan voedsel. Mensen doen andere dingen, zij grijpen naar criminaliteit en terrorisme als hun voortbestaan ontnomen wordt. Piraterij in Somalië en roofovervallen op schepen en olieplatforms in de Nigerdelta, zijn bij uitstek voorbeelden van hoe Westerse belangen direct bedreigd worden door vernietiging van het milieu. Nigeria produceert een achtste van de olie voor alle NAVO-landen.

Voormalig directeur van Greenpeace, Paul Gilding stelde in een interview met NRC dat de huidige economische crisis in feite al een milieucrisis is:

“We geven de banken de schuld van de crisis en zoeken daar ook naar de oplossing van de problemen. Maar de crisis wordt niet veroorzaakt door blunders van banken. Die is het gevolg van de stijgende olieprijs, de onzekerheid op de voedselmarkt, de schaarste aan grondstoffen, extreme droogte.”

Gilding verklaart dit door aan te tonen dat de huidige wereldeconomie al anderhalf keer groter is dan de aarde aan kan.

“Straks telt de aarde negen miljard inwoners. En die hebben, vinden we, allemaal recht op dezelfde welvaart als wij. Maar dan moet de wereldeconomie nog eens vijftien keer zo groot worden als die nu is.”

James Gustave Speth beschreef in Orion Magazine de gevolgen van deze crisis voor zijn land, de Verenigde Staten. Het kapitalistische, democratische, rijke land of the free staat er vergeleken met twintig andere van zijn gelijken inmiddels in een paar voorbeelden zo voor: grootste armoede, hoogst aantal moorden, grootste gevangenenpopulatie, hoogste CO2-uitstoot en waterconsumptie per hoofd van de bevolking, bijna de laagste score op de Yale’s Environmental Performance Index en bijna de grootste ecologische voetafdruk per hoofd van de bevolking.

Ook hij legt direct de link met aandacht voor het milieu: “Deze betreurenswaardige gevolgen zijn niet alleen het resultaat van economische en technologische krachten, waar we geen controle over hebben. Ze zijn het resultaat van bewuste politieke keuzes die over decennia gemaakt zijn door zowel de democraten als republikeinen, die andere prioriteiten hebben dan het versterken van het welzijn van de Amerikaanse maatschappij en ons milieu.”

Amerika grijpt meestal naar de wapens om haar vrijheden (lees toevoer van energie en grondstoffen) te waarborgen. De Verenigde Staten hebben niet alleen militaire uitgaven die bijna net zo groot zijn als dat  van de rest van de wereld bij elkaar opgeteld, maar ze hebben nauwelijks in een structurele oplossing geïnvesteerd om zowel voor het land zelf als daarbuiten armoede, onderontwikkeling, klimaatverandering en groeiende schaarste van voedsel, water en energie, afname van biodiversiteit en internationale georganiseerde misdaad en terrorisme tegen te gaan.

Het aardige is dat Speth direct een omgekeerd verband legt tussen de veelgevierde economische groei waar we met zijn allen naar streven en het menselijk welzijn: “We hebben de afgelopen decennia genoeg groei gehad, groei terwijl lonen bevroren werden, banen naar het buitenland verdwenen, levenstevredenheid flat-lined, sociaal kapitaal erodeerde, armoede en ongelijkheid steeg en het milieu verslechterde.”

Ook China voelt de bui al hangen. In januari presenteerde het land een rapport over de gevolgen van klimaatverandering voor China. Als er niets wordt gedaan om klimaatverandering tegen te gaan, neemt de graanproductie met 5 tot 20 procent af, afhankelijk van of de verhoogde CO₂-concentratie de groei van graan zal stimuleren, zegt dit rapport. “De gevolgen van klimaatverandering voor de landbouw zijn zowel positief als negatief, maar voornamelijk negatief”, zegt Lin Erda, een van de onderzoekers, tegen persbureau Reuters.

“Geleidelijk aan worden de negatieve gevolgen steeds ernstiger. In het begin zullen mensen zich kunnen aanpassen. Maar aanpassen wordt steeds duurder, ook voor de landbouw.”

Dat houdt in dat China tegen 2030 niet meer in staat zal zijn om de eigen bevolking te voeden. Het voedseltekort zal overigens gepaard gaan met lokale watertekorten of juist overstromingen.

Ian Carey schrijft in zijn blog op de Huffington Post dat een gezonde economie en een gezond milieu onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn:

“De economie is afhankelijk van de capaciteit van de aarde om te voorzien in de primaire levensbehoeften. Als onze vervuiling die capaciteit aantast, dan is dat catastrofistisch voor de economie.”

Hij pleit ervoor dat argumenten voor economische besluiten, gewogen worden op hun duurzaamheid voor de aarde, want de kosten voor een verkeerd besluit zullen op de lange duur veel hoger uitvallen, dan de winst op korte termijn. Niet alleen uitgedrukt in geld, maar ook in menselijk lijden.

Politici en corporaties blijven hun heil zoeken in economische groei. Aanmoedigen van consumptie (al dan niet voor duurzame producten), beschermen van de belangen van banken en grote bedrijven, als het maar groei met zich meebrengt. Welzijn van mens, natuur en planeet zijn ondergeschikt aan deze ‘groei fetisj’, zoals Speth het noemt.

Mensen moeten gaan beseffen dat ons economisch systeem slechts een religie is, met een falende god. Net als de Katholieke Kerk in de Renaissance, zullen ook de huidige machthebbers hun geloof moeten valideren aan de werkelijkheid. Uiteindelijk zal iemand het lef moeten hebben om de patstelling van de banken en corporaties waarin we nu verkeren te doorbreken en daadwerkelijk het doel van een regering te verschuiven van zorgen voor financiële groei naar zorgen voor groei in welzijn van mens en planeet. Nu kunnen we de keuze zelf nog maken. Straks wordt die voor ons gemaakt.

Bronnen ©PiepVandaag.nl Barry Wijnandts