Door een uitspraak van het Belgische Hof van Cassatie kunnen dierenrechtenorganisaties in dat land geen misstanden meer voor de rechter slepen, omdat ze niet als belanghebbende partij erkend worden. Daarvoor moet je ‘echte’ schade geleden hebben, die in geld is uit te drukken. Morele schade telt niet. Zijn dierenrechtenorganisaties in België juridisch de mond gesnoerd?
België komt in 2024 meerdere keren voorbij in ‘juristenland’, vanwege de ontwikkelingen die zich voordoen op het gebied van dierenrechten. Zo vond er in mei een wetswijziging plaats waardoor voortaan in de Belgische Grondwet is te lezen dat dieren ‘wezens met gevoel’ zijn. Enkele maanden daarvoor sprak het Europese Hof voor de Rechten van de Mens zich voor het eerst uit over dierenwelzijn, in verband met het verbod op de rituele slacht in België. Het hof oordeelde dat dit verbod niet in strijd is met mensenrechten.
In juni van dit jaar was het weer raak, maar dit keer in negatieve zin. De hoogste Belgische rechter (het Hof van Cassatie) oordeelde dat organisatie Animal Rights België niet juridisch kan opkomen voor de dieren uit het beruchte slachthuis in Izegem.
.
Dierenrechtenorganisaties juridisch de mond gesnoerd?
Het arrest van het Hof van Cassatie kan ervoor zorgen dat Belgische dierenrechtenorganisaties juridisch geen partij meer zijn om misstanden in bijvoorbeeld de vee-industrie aan te kaarten. Dat het arrest veel losmaakt onder dierenrechtenorganisaties, is duidelijk. Michel Vandenbosch van de Belgisch dierenwelzijnsorganisatie GAIA:
“Dit aartsconservatieve arrest katapulteert ons veertig jaar terug in de tijd.”
.
Waar ging het om?
De zaak kent een lange achtergrond. In 2017 maakte Animal Rights BE undercoverbeelden van slachthuis Verbist in Izegem, België. De beelden waren verschrikkelijk. Els van Campenhout van Animal Rights zegt daarover tegen de krant De Standaard:
“Werknemers mishandelden de dieren met een prikkelaar. Ze kregen stokslagen. Een stier werd anaal gepenetreerd. Ook met de verdoving liep het mis. Sommige dieren werden bij volle bewustzijn de keel overgesneden.”
.
Naar aanleiding van de beelden is onderzoek gedaan naar het slachthuis, wat leidde tot strafrechtelijke vervolging. De rechter bepaalde bij de behandeling van de zaak echter dat de beelden van Animal Rights niet gebruikt mochten worden, omdat de beelden niet op eerlijke wijze waren verkregen en de privacy van werknemers werd geschonden.
.
Slachthuis Verbist veroordeeld voor dierenmishandeling in België
Schade
Animal Rights stelde zich ‘burgerlijke partij’ bij de rechtszaak en vorderde namens de dieren schadevergoeding. Om je als burgerlijke partij te kunnen voegen aan een rechtszaak, is vereist dat je als partij zelf schade hebt geleden. Dat is een lastig vereiste voor organisaties die opkomen voor de belangen van dieren: de organisatie zelf lijdt namelijk niet schade wanneer een dier iets wordt aangedaan. Om toch als burgerlijke partij gehoord te worden, stellen dierenrechtenorganisaties dat ze zélf morele schade hebben geleden vanwege het dierenleed. Dit is overigens geen ‘verzinsel’; mensen die gevoelig zijn voor dierenleed lijden daar serieus onder.
.
.
Het Hof van Cassatie heeft in het recente arrest echter korte metten gemaakt met deze juridische ‘truc’. Door het Hof wordt de wet zo uitgelegd, dat het echt nodig is dat een organisatie daadwerkelijk schade heeft geleden, en niet alleen ‘morele’ schade. Daarmee vertegenwoordigt het dier in juridisch opzicht enkel nog geldelijke waarde, geen intrinsieke. Ondanks de Grondwet.
Wat betekent de uitspraak voor België?
Het is een moeilijk juridisch verhaal, maar het komt erop neer dat door de uitspraak dierenrechtenorganisaties voorlopig minder eenvoudig kunnen aankloppen bij de burgerlijke rechter. Dat is zorgelijk: juist een rechtszaak waar excessen met dieren het onderwerp vormt, maakt burgers bewust wat er eigenlijk allemaal met dieren gebeurt. Bovendien kan de rechter in sommige gevallen sneller positieve verandering voor dieren bieden dan dat de wetgevende macht dit kan. Volgens Els Van Campenhout van Animal Rights is de impact van het arrest nauwelijks te overschatten. Dierenorganisaties kunnen nu veel moeilijker naar de rechter stappen als ze dierenmishandeling vaststellen:
“Alleen bij wilde dieren kan het nog. Als de dieren een eigenaar hebben, wordt het zeer moeilijk om juridisch op te treden. Dat betekent dat dieren louter rechten op papier hebben, en dat die in de rechtbank geen enkele waarde hebben.”
.
En nu?
Het Hof van Cassatie heeft de zaak terugverwezen naar een lagere rechter, die de rechtszaak verder moet beslechten. Waarschijnlijk zal dit niet in het voordeel van Animal Rights uitpakken, al blijft er hoop dat dierenrechtenorganisaties wel kunnen blijven opkomen voor de belangen van dieren. Animal Rights en GAIA zijn samen van plan om het arrest aan te vechten, indien nodig tot de Europese rechter.
.
Zeven jaar na horrorbeelden Tielt nog altijd immens dierenleed
Nederland
Ligt het risico op de loer dat de Nederlandse rechter eveneens de weg blokkeert voor dierenrechtenorganisaties? Gelukkig niet. Het Belgische en het Nederlandse recht zijn op dit punt anders. Wanneer je in Nederland als organisatie een ideëel doel nastreeft kun je als ‘belanghebbende’ een procedure beginnen. De rechter kan dan gevraagd worden om een verbod of een gebod op te leggen. Schadevergoeding vorderen kan, net als in België, ook in Nederland niet.
Het is nog afwachten wat de Belgische overheid gaat doen met het arrest van het Hof van Cassatie. Wellicht komt er nog een verandering in het wetssysteem, waardoor dierenrechtenorganisaties alsnog hun werk als ‘waakhond’ kunnen voortzetten.
Bron:
- De Standaard
- Lees ook op AnimalsToday:
.
#GNvdD: Belgische grondwet erkent dieren als wezens met gevoel
©AnimalsToday.nl Femke Oosterbaan Martinius
