Nu de eerste tekenen van winterse kou zich aandienen, hebben we de feestmaand om ons af te leiden van de donkere dagen. Menigeen verheugt zich al op kerst. Maar het terugtrekken naar de knusse warmte van onze huizen steekt slechts bleek af tegen de volledige rust van de dierlijke winterslaap. Deze bewust opgewekte maandenlange coma lijkt extreem. Toch is dit niets vergeleken met de overlevingsstrategieën van sommige soorten. Bepaalde kikkers gaan zelfs zo ver dat ze bevriezen tijdens de wintermaanden.
De Amerikaanse boskikker is een uitvoerig bestudeerd voorbeeld van dit mechanisme. Als we inmiddels niet beter zouden weten, zou het lijken alsof het een magisch wezen betreft. Voor de leek is het immers net of de kikker in de winter sterft, om maanden later weer tot leven te komen. Vreemd is deze verwarring echter niet. Deze amfibie laat de kou namelijk zo diep in zijn lichaam doordringen, dat hij vaak al vanaf de herfst bevroren is. Met de eerste lentezonnestralen laat hij zijn lichaam opwarmen om weer te ontdooien. Dankzij deze tactiek heeft hij toegang tot een grotere habitat, zoals bijvoorbeeld hoog in de koude bergen.
These animals can freeze solid in winter. Here’s how they survive. https://t.co/bvE2ei2hyH via @NatGeo
— Michael Hall.CCI (@AugustEve2012) December 5, 2022
Handige evolutionaire kneepjes
Aangezien de boskikker voorkomt in ijskoude streken zoals Alaska, is er heel wat voor nodig om hem in leven te houden. Normaliter zou de vorming van ijskristallen dodelijke verwoesting van cellen en organen betekenen. De adaptieve dieren kunnen echter hun cellen reorganiseren, zodat deze beschermd zijn tegen schade. Daarnaast pompt de lever enorme hoeveelheden suiker naar belangrijke organen, met als gevolg een soort antivrieseffect. De watermoleculen kunnen door de toegevoegde suiker minder goed aan elkaar plakken, waardoor het veel kouder moet zijn voor het ontstaan van een vaste stof, en dus ook ijskristallen. Op deze manier kan de kikker tot wel -20 °C afkoelen.
Ook andere soorten kennen dergelijke evolutionaire aanpassingen om in extreme kou te overleven. Bepaalde insecten gebruiken net als de boskikker suiker, terwijl sommige vissen een antivrieseiwit hebben. Microscopisch kleine waterbeertjes hoeven het probleem van ijskristallen zelfs helemaal niet te trotseren, aangezien zij zichzelf al voordat het te koud wordt laten uitdrogen. In de lente zuigen ze weer water op.
Toepassingen voor de mens
Al deze fascinerende overlevingsstrategieën hebben ook voor de mens belangrijke toepassingen. Organen die vervoerd moeten worden voor orgaantransplantatie kunnen bijvoorbeeld slechts enkele uren bewaard worden buiten het menselijk lichaam. Als we ze simpelweg invriezen, worden de cellen immers beschadigd. De ingenieuze tactieken van bovengenoemde diersoorten kunnen ons helpen om medische methodes te verbeteren en hierdoor talloze mensenlevens te redden.
Bronnen:
©AnimalsToday.nl Sacha Hoff
