Heeft jouw kat of hond weleens uit het glas bier gedronken dat je op tafel had laten staan? Ooit verhalen gehoord over bavianen die alcoholische drankjes stelen of dieren die gefermenteerd fruit opsporen om dronken te worden? Net zoals mensen kunnen genieten van een goede borrel, lijken dieren ook te houden van de smaak en sociale bevrijding van alcohol. Maar is dit echt zo?
Feestbeesten
Er zijn verhalen in overvloed over dieren die een slokje (teveel) op hebben. In 2004 meldde Reuters dat een zwarte beer uit het Baker Lake Resort in Washington State buiten bewustzijn raakte na stevig aan het bier te hebben gezeten. En in oktober 2011 verhaalde de Associated Press over 6 Indiase olifanten uit de noordoostelijke staat Meghalaya. De olifanten hadden een zelfgemaakt rijstbrouwsel opgeslurpt en kregen een ongeluk met een electriciteitspaal. Daarbij elektrocuteerden ze zichzelf. Zelfs Charles Darwin schreef al in The Descent of Man dat apen een sterke voorkeur hebben voor alcoholische dranken.
Toch is er nog steeds gering wetenschappelijk bewijs of dieren inderdaad feestbeesten worden van de alcohol die van nature voorkomt in gistend fruit. In tegendeel zelfs: de weinige onderzoeken die zijn gedaan, tonen aan dat ze er noch interesse, noch een uitgesproken afkeer voor hebben. Maar nieuw onderzoek, gepubliceerd in Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), laat zien dat tenminste enkele wilde dieren in het Maleise regenwoud van sterke drank houden.
Chronische alcoholisten zonder kater
Midden jaren ’90 ontdekten Frank Wiens en Anette Ziztmann, dierenpsychologen van de Duitse Universiteit van Bayreuth, dat kleine vederstaarttoepajas (een spitsmuizensoort) regelmatig snoepten van de bloemen van de palmsoort Eugeissona Tristis. Het viel de onderzoekers op dat er een vreemde, gistende aroma van de plant afkwam, die wel wat leek op de schuimkraag van een biertje.
Volgens Wiens wees dit erop dat er alcohol in het spel kon zijn. Hij testte de nectar en ontdekte dat er 3.8 procent alcohol in zat, wat overeenkomt met het alcoholpercentage van sommige bieren. De bloemenknop van deze palmsoort bleek een voorheen onbekende gistsoort te bevatten, die fungeert als een brouwerij en de nectar laat gisten.
Uitleg bij de foto’s van het onderzoek van Wiens.
A. Verdoofde vederstaarttoepaja met radiozender;
B. Bloemen van de palm;
C. Bloem van dichtbij met de nectar.
Deze alcoholische nectar levert tevreden klanten op: maar liefst zeven zoogdierensoorten uit het Maleise regenwoud komen ’s nacht op de alcohol af, waaronder de vederstaarttoepaja en de plompe lori (een trage, nachtactieve halfaap). Soms keren ze op één enkele avond zelfs terug voor tweede of derde ronde. Omgerekend naar menselijke hoeveelheden, drinken deze piepkleine wezentjes regelmatig het equivalent van ongeveer negen alcoholische dranken per nacht, aldus Wiens. Het gaat hier wel om een tweezijdige dienst, zo geeft hij aan. De dieren genieten van twee of drie lekkere brouwsels, maar zijn tegelijk ook belangrijke bestuivers voor de plant.
Ondanks het hoge alcoholpercentage, raken de harige, kleine drinkers niet beneveld. Ze vertonen geen tekenen van dronken gedrag: ze struikelen niet, zwaaien niet gevaarlijk heen en weer en raken ook niet bewusteloos. Wiens speculeert dat de alcoholische nectar misschien toch een neurologisch effect heeft door de dieren terug te lokken. Dit is vanuit evolutionair perspectief erg nuttig. De dieren krijgen voedsel en de plant behoudt zijn bestuivers.
Evolutionaire voorliefde voor alcohol
Bioloog Robert Dudley van de Berkeley Universiteit in Californië zegt dat deze studie de eerste is die zijn theorie bevestigt. Volgens zijn theorie is onze aantrekkingskracht tot alcohol ontstaan in de tijd waarin we door bossen zwierven, op zoek naar energierijke planten. Een vleugje alcohol zou aanduiden dat een vrucht zijn piek in caloriegehalte heeft bereikt. Maar net als vele aanpassingen die ooit nuttig zijn geweest, zegt Dudley, kan onze evolutionaire voorliefde voor vergiste vruchten in de huidige wereld van overvloed leiden tot een ongezonde verslaving aan alcohol. Net zoals we nu gewoon dik worden, in plaats van energie opslaan om te kunnen gebruik wanneer voedsel schaars is. Het alcoholgebruik van de vederstaarttoepaja is interessant omdat zij verwant zijn aan primaten, waar wij ook van afstammen.
Mensen hebben een affiniteit met ethanol (plantaardige alcohol). En primaten in gevangenschap staan erom bekend graag door de mens geproduceerde ethanol te drinken, vertelt Dudley aan Sciam.com. Natuurlijke consumptie van ethanol die voortvloeit uit het vergisten van vruchten of nectar is nog nooit eerder onderzocht. Dudley vindt dit een zeer vruchtbare grond voor toekomstig onderzoek.
Puur fictie?
De aantrekkingskracht van natuurlijk voorkomende alcohol is nog niet onderzocht, omdat dieren er geen interesse voor toonden in het handjevol voorgaande studies. Antropologist Katherina Milton van de Berkeley Universiteit, ondervroeg primaatonderzoekers die werkten met 22 verschillende soorten. Op de vraag of zij gezien hadden dat dieren naar vergiste vruchten reikten, hebben ze allemaal ontkennend geantwoord. Onderzoekers van de Israëlische Ben Gurion Universiteit onderzochten vleermuizen en rapporteerden dat de dieren voedingsmiddelen met verhoogde concentraties alcohol vermeden, ondanks de hogere suikerspiegel. Misschien is dit omdat een dronken vleermuis geen goede overlevingskansen heeft, aldus dierenpsycholoog Berry Pinshow, co-auteur van het onderzoek.
En de vaak gehoorde verhalen van olifanten die ladderzat worden van het gefermenteerde fruit van de Marula (Olifantenboom) in het Kruger National Park in Zuid-Afrika? Puur fictie. Psycholoog Steve Morris van de Universiteit van Bristol in Engeland deed een berekening op basis van grootte en metabolisme van olifanten in combinatie met het alcoholgehalte in fermenterende Marulas. Een gemiddelde olifant zou meer dan 700 individuele vruchten moeten eten om bezopen te raken.
Maar de vederstaarttoepajas, weliswaar lichtgewichten, bewijzen dat tenminste sommige dieren van een nachtelijke cocktail houden.
Bron ©PiepVandaag Isabelle Oostendorp
