Diersoorten kennen onderscheid in culturele groepen; dieren van dezelfde soort hebben zich op bepaalde vlakken anders ontwikkeld. Onderzoek wijst uit dat ook hun vermogen om zich aan veranderingen aan te passen, en dus te overleven, cultureel bepaald is.
Geen diersoort kent meer culturele diversiteit dan de mens. Er zit verschil tussen mensen uit verschillende continenten, landen en regio’s, maar ook daarbinnen bestaan groepen die in interesses, gedragingen en bijvoorbeeld kledingstijl meer of minder overeenkomsten hebben. Ook dieren kennen culturele verschillen en slim gebruik daarvan kan hun overlevingskansen verhogen.
Kennisoverdracht over generaties
Dieren zoals walvissen, olifanten en sommige vogelsoorten geven generaties lang culturele kennis door aan hun nageslacht, om zo hun overlevingskansen te vergroten. Dat schrijven Britse onderzoekers in een artikel voor het tijdschrift Science. Kennis over onder andere de manier van voedsel zoeken en het voorkeurstype prooi wordt van generatie op generatie overgegeven. Aangezien dieren verspreid leven over territoria die soms heel verschillend zijn, lijkt het logisch dat deze afzonderlijke gedragingen en specialisaties zich ontwikkelen.
Philippa Brakes van de Exeter University legt uit dat het niet gaat om een toevallige bevinding, maar om een wezenlijk verschil in gedragingen tussen familiegroepen:
“Er zijn [bijvoorbeeld] 39 verschillende vermeende culturen herkend onder chimpansees. Daarbij betreft het handelingen die deze groepen chimpansees op een unieke manier uitvoeren. Bijvoorbeeld het achter het oor stoppen van grashalmen of het gebruik van een steen om noten te kraken.”
Conservatieve culturen lopen meer risico’s
Leren door kennisoverdracht van generatie op generatie komt voor bij sociaal levende dieren en helpt de overlevingskansen van een groep te vergroten. Niet alle groepsculturen zijn echter even creatief of flexibel. Onderzoekster Brakes, die zich specialiseert in walvissen en dolfijnen, geeft aan dat hun gedrag ons aanwijzingen kan geven over hun overlevingskansen en de manier waarop wij de dieren kunnen beschermen. De mate waarin een groep bereid is om van standaard gedraging af te wijken, verschilt namelijk en is in deze tijd van klimaatverandering bijvoorbeeld erg wenselijk.
Kennisoverdracht als sociaal gedrag heeft als voordeel dat nieuwe kennis zich snel kan verspreiden, maar tegelijkertijd kan de sociale basis van deze leermethode een nadelig effect hebben. De wens van individuen om aan de geldende sociale norm te voldoen, beïnvloedt hun aanpassingsvermogen op een negatieve manier.
Brakes noemt als voorbeeld een conservatieve soort: de orka. Deze grote jager leert al zijn jachttechnieken van de moeder en blijft dezelfde technieken een leven lang gebruiken. Als hun prooi zou veranderen, bijvoorbeeld door het schaarser worden ervan, is hun aanpassingsvermogen beperkt.
Matriarch is hoop voor de toekomst
Ook specifieke individuen kunnen binnen een sociaal levende groep dieren de overlevingskansen vergroten. Uit eerder onderzoek bleek bijvoorbeeld dat, hoe ouder de matriarch van een groep Afrikaanse olifanten was, hoe groter het voortplantingssucces van de jongere vrouwtjes bleek te zijn. De oudere, meer ervaren dieren, bezitten een schat aan waardevolle informatie. Hun kennis vergroot in één klap de overlevingskansen van de hele groep.
Het feit dat bepaalde individuen en groepen binnen een soort toch zo kunnen verschillen in hun gedragingen en hun probleemoplossend vermogen, vergroot uiteindelijk hun kansen op overleven. Diversiteit wordt zo een overlevingsstrategie op zich.
Brakes benadrukt daarom dat het belangrijk is meer te weten te komen over culturele groepen en hun hiërarchie. Naast de kennis over genetica, kan deze kennis over sociale structuren en culturen ons handvatten bieden bij beschermingswerk. Want de ene groep is de andere niet.
Collega onderzoekster Emma Carroll, van de Universiteit van Auckland, onderstreept dit met het voorbeeld van de terugkeer van de zuidkaper langs de kusten van Nieuw Zeeland. Belangrijke kennis over de trekroutes in deze regio ging verloren doordat hele groepen dieren in de 19de eeuw werden gedood in de commerciële walvisjacht. Pas nu weer enkele moeders hun kalveren hier ter wereld brengen, kan de route herontdekt worden en kennis hierover van moeder op kind worden doorgegeven.
Bronnen: RNZ, Frontiers in Marine Science ©Animalstoday.nl Merel Roks
