De Tweede Kamer heeft de regering gevraagd om bij het opstellen van het nationale natuurherstelplan geen aanvullende regels en restricties in te bouwen. Een motie van de VVD riep daartoe op en is aangenomen. Maar natuurherstel is meer dan nodig. Helemaal nu twee recente onderzoeken aantonen dat er letterlijk een giftige deken van bestrijdingsmiddelen over ons land hangt.
Niet minder dan 170 verschillende bestrijdingsmiddelen zijn aangetroffen in milieu, dieren en mensen in Nederland. Ecoloog Guido Nijland:
“Dag en nacht worden we blootgesteld aan chemische stoffen uit de landbouw en alles wat leeft ademt deze stoffen voortdurend in.”
Deken van bestrijdingsmiddelen
Nieuw onderzoek wijst uit: bestrijdingsmiddelen uit de landbouw verspreiden zich via de lucht over een flinke tijd en afstand. In luchtfilters en op bladeren van bomen komen vaak tientallen verschillende stoffen voor. Niet alleen vlakbij de akker, maar ook op meer dan twee kilometer afstand. En niet alleen tijdens de periodes waarin die middelen het meest worden gebruikt, maar het hele jaar door, aldus het onlangs verschenen rapport Schone Sier. De naam van het rapport verwijst naar de ‘schone schijn’ van de giftige sierteelt en de goede sier die de sector wil maken met misleidende informatie waarmee het pesticiden gebruik gebagatelliseerd wordt.
.
.
De WUR meldde in februari van dit jaar ook: van de hoeveelheid gevonden bestrijdingsmiddelen waren de meest voorkomende stoffen prosulfocarb, pendimethalin en fthalimide. Ook Deet kwam zeer vaak voor in kleinere hoeveelheden.
WUR-professor Frank Berendse:
“Er ligt een deken van gif over het Nederlandse boerenland. Sterker nog, wij vonden overál bestrijdingsmiddelen. Niet alleen op het boerenland maar tot diep in de natuur.”
Luchtmetingen tonen aan dat er niet alleen een deken van gif ligt, maar dat er zelfs een nevel van bestrijdingsmiddelen boven ons land hangt. Bestrijdingsmiddelen blijven niet op de akker. De middelen verdampen, hechten zich aan fijne stofdeeltjes en verwaaien. Dag en nacht zijn we blootgesteld aan chemische stoffen uit de landbouw en alles wat leeft ademt deze stoffen voortdurend in. Wetenschappers luidden al eerder de noodklok over een dreigende Parkinson- pandemie en de desastreuze achteruitgang van insecten als zweefvliegen en bijen. Omwonenden van lelievelden stappen steeds vaker naar de rechter en vinden daar gehoor.
Ruime aandacht voor risico’s pesticiden
Volgens voedselwaakhond Foodwatch leken pesticiden vanaf halverwege de 19e eeuw een nuttig instrument voor de bestrijding van insecten, onkruid en ziekten. Ze leverden een ‘mooiere’ teelt. Het nut van pesticiden bleek echter te mooi om waar te zijn; voor de landbouw ongewenste insecten en dieren worden snel resistent en pesticiden doden ook organismen die voor de landbouw wél nuttig zijn. Met nog meer pesticiden gebruik als gevolg. In de afgelopen twee jaar is gekeken naar welke resten van bestrijdingsmiddelen in welke hoeveelheid terug te vinden zijn in het milieu, in dieren en in mensen. In 10 verschillende Europese landen en in Argentinië hebben onderzoekers monsters genomen van de bodem, oppervlaktewater, sediment, huisstof en lucht. Ook is er bij meer dan 700 mensen bloed afgenomen en is de ontlasting en urine onderzocht.
Gif na jaren nog terug te vinden
De monsters zijn getest op 207 verschillende bestrijdingsmiddelen, waarvan er 151 zijn toegestaan op de markt; 56 zijn afgekeurd. Resten hiervan kunnen echter na jaren nog terug te vinden zijn. Er zijn in onderzoeken meer dan 170 middelen aangetroffen, tot diep in beschermde, kwetsbare natuurgebieden. Wat betekent deze deken van gif voor onze gezondheid en het ecosysteem?
De ‘Van Boer tot Bord‘-strategie van de Europese Unie bevat eindelijk voor het eerst streefdoelen voor het verminderen van pesticiden: een uitfasering van 50 procent van het gebruik van synthetische pesticiden, een uitfasering van 50 procent van de meest gevaarlijke pesticiden tegen 2030 – en 25 procent biologische landbouw in 2030. Tot nu toe is het zo dat het toelatingssysteem van de EU voor pesticiden veel gebreken vertoont. Dertig procent van alle momenteel goedgekeurde pesticiden in de EU wordt goedgekeurd door verlenging zonder een hernieuwde, definitieve risicobeoordeling. Hervorming is dringend noodzakelijk.
.
.
Er bestaan in Nederland geen normen voor veilige hoeveelheden bestrijdingsmiddelen in lucht, bodem en op planten. De effecten hiervan op planten en ecosystemen zijn niet bekend en worden door de toelatingsinstanties en de overheid niet onderzocht. Het geringe onafhankelijke onderzoek dat wel bestaat, geeft duidelijke aanwijzingen dat zelfs lage concentraties al grote invloed kunnen hebben op bijvoorbeeld de ontwikkeling van vlinders.
Risico’s bestrijdingsmiddelen sneller in kaart
De komende twee jaar wordt onderzocht wat de risico’s zijn van de gevonden restanten van bestrijdingsmiddelen op het ecosysteem en mensen. Hierin wordt samengewerkt met toxicologische instituten door heel Europa. Ook wordt er een toolbox ontwikkeld op Europees niveau, zodat de risico’s sneller in kaart kunnen worden gebracht. Met een grote groep stakeholders proberen de onderzoekers knelpunten te identificeren om een overgang naar duurzame gewasbescherming te versnellen. Alleen streefcijfers vaststellen is onvoldoende; er zijn concrete, doeltreffende maatregelen nodig.
.
Zorgplicht Wet natuurbescherming
De zorgplicht die in de Wet natuurbescherming wordt geïntroduceerd ziet op zowel gebieds- als soortenbescherming. Hiermee biedt de zorgplichtbepaling bescherming aan Natura 2000-gebieden, dieren, planten en hun directe leefomgeving. Het betreft bovendien niet alleen dieren en planten van soorten waarvoor de Vogelrichtlijn en de Habitatrichtlijn specifieke beschermingsmaatregelen eisen, maar alle in het wild levende dieren en planten.
Nu de Europese Milieuraad de Natuurherstelwet heeft goedgekeurd, is dat een langverwachte overwinning voor de Europese natuur. Natuurherstel betreft niet alleen dieren en planten van soorten waarvoor de Vogelrichtlijn en de Habitatrichtlijn specifieke beschermingsmaatregelen eisen, maar alle in het wild levende dieren en planten. De samenstellers van het rapport Schone Sier adviseren:
- 1. onafhankelijk, wetenschappelijk onderzoek te doen naar de effecten van bestrijdingsmiddelen op mens en milieu;
- 2. het voorzorgsprincipe toe te passen door middelen te verbieden die niet bewezen veilig zijn;
- 3. bij het handhaven van de Habitatrichtlijn, álle verspreidingsmechanismen van middelen mee te nemen;
- 4. de toelatingsprocedures van middelen aan te passen met een breder beoordelingskader.
Ziekte van Parkinson door gif
Diverse studies tonen aan dat mensen gemiddeld jonger Parkinson krijgen als ze zijn blootgesteld aan pesticiden. En dat effect wordt groter naarmate mensen meer zijn blootgesteld (langer en/of in hogere doses). Van het middel Maneb is bekend dat het een verhoogd risico geeft op Parkinson. Daarmee valt Mancozeb in dezelfde, verdachte groep. Uit toxicologische experimenten blijkt dat Mancozeb vergelijkbare zenuwschade veroorzaakt als Maneb, waardoor Parkinson kan ontstaan.
.
.
Voor opname van cocktails van bestrijdingsmiddelen via longen en huid, zijn normen voor het voorkomen van chronische effecten onbekend, terwijl burgers daar dag en nacht aan zijn blootgesteld. In feite zouden alle bestrijdingsmiddelen verboden moeten zijn als die mogelijk ziekten kunnen veroorzaken. Steeds meer onderzoek laat zien dat er verbanden zijn tussen bestrijdingsmiddelen en neurodegeneratieve ziekten. De ziekte van Parkinson is in Frankrijk, Italië en sinds kort ook Duitsland al erkend als beroepsziekte. Ook kinderen lijken hersenschade op te kunnen lopen door blootstelling aan bestrijdingsmiddelen. Toch worden neurotoxische effecten tot op de dag van vandaag niet meegenomen in onderzoek voor de toelating van bestrijdingsmiddelen. Waarom lukt het niet om het pesticiden gebruik werkelijk af te bouwen, ondanks alle op papier gestelde ambities?
Bestrijdingsmiddelen in ons eten
En dan hebben we het nog niet gehad over residu van pesticiden in voeding. Restanten van gifstoffen blijven achter op groente, fruit en granen. Vanwege de huidige importregels komt het zelfs veel voor dat we in Nederland restanten van gifstoffen binnenkrijgen die allang zijn verboden voor gebruik in EU-landbouw. Dit terwijl ze niet voor niets illegaal zijn, bijvoorbeeld omdat ze de hormoonhuishouding kunnen verstoren, kanker kunnen veroorzaken of kunnen leiden tot een verminderde vruchtbaarheid.
.
.
Er is wetgeving die bepaalt hoeveel residu er maximaal mag achterblijven op voedingsmiddelen, maar deze regels en bijbehorende rekenmethoden zijn ontoereikend om de consument goed te beschermen. Zo wordt er geen rekening gehouden met stapeleffecten wanneer er residuen van allerlei verschillende soorten pesticiden op een product zijn achtergebleven.
EU-lidstaten moeten binnen twee jaar een nationaal Natuurherstelplan indienen bij de Europese Commissie, onder meer om die deken van gif over Europa weg te werken.
Bronnen:
- BNNVARA
- FoodWatch
- Meten=Weten Rapport Schone Sier (pdf)
- NOS Regio
- Stibbe
- Trouw
- WUR
- Lees ook op AnimalsToday:
.
©AnimalsToday.nl Marianne Miltenburg
