Animals Today redacteur Rowena Facee Schaeffer werkt 1 dag per week bij Stichting AAP als vrijwillig chimpanseeverzorger. Daarnaast reist ze 2 maanden per jaar af naar Azië of Afrika, om in de landen waar de dieren daadwerkelijk leven, opvangcentra voor mensapen met vrijwilligerswerk te ondersteunen. In het voorjaar van 2018 jaar deed ze voor ons al verslag van haar werk met geredde chimpansees en gorilla’s in Kameroen. Afgelopen najaar werkte ze in een opvangcentrum voor chimpansees in een land waar tot voor kort niemand naar toe wilde: Sierra Leone. Dit is haar verslag.
Tacugama Chimpanzee Sanctuary
Midden in het regenwoud van Sierra Leone staat een opvangcentrum voor verweesde chimpansees, het Tacugama Chimpanzee Sanctuary. Ruim honderd dieren leren hier in verschillende groepen met elkaar te leven en te overleven in het regenwoud, waar ze uiteindelijk weer worden uitgezet. Tacugama is het enige opvangcentrum voor wilde dieren in het hele land, niet ver van de hoofdstad Freetown. Toen ik mijn naaste omgeving vertelde dat ik naar Sierra Leone ging voor mijn volgende vrijwilligersproject, trokken ze wit weg. “Sierra Leone is onveilig, onbegaanbaar, vol ellende en enge ziekten”, riepen ze. Mijn ticket had ik toen natuurlijk al geboekt :)
Loop met me mee door het opvangcentrum:
Sierra Leone, 30 jaar ellende
Sierra Leone is een van de armste landen van de wereld. Het was nauwelijks bekomen van de gevolgen van een zeer gewelddadige burgeroorlog die meer dan tien jaar duurde, toen in 2014 ebola uitbrak. Het land werd hermetisch afgesloten en pas in 2016 was het land ebolavrij verklaard en mochten er weer mensen in en uit.
En toen kwam de volgende klap. In 2017 werden Freetown en omgeving getroffen door enorme modderlawines. Duizenden mensen kwamen om, werden ziek, dakloos en verloren hun familie. De lawines waren het directe gevolg van de enorme ontbossing van het regenwoud.
Chimpansees zijn geen prioriteit in Sierra Leone
Het kappen van het regenwoud en de jacht op de dieren voor bush-meat (vlees van wilde dieren voor consumptie) hebben ervoor gezorgd dat de mensapen in Sierra Leone op het randje van uitsterven staan. Twintig jaar geleden had Sierra Leone naar schatting 20.000 tot 30.000 chimpansees. Daar is nog maar tien procent van over. Ook het regenwoud is er bijna geheel verloren gegaan door boskap voor hout, mijnwerkzaamheden, palmolie, landbouw en huizenbouw. Met alle gevolgen van dien. Niet alleen hebben de mensapen geen plek meer om te wonen, ook de lokale bevolking ondervindt er de gevolgen van. Het regenwoud zorgt bijvoorbeeld voor de aanvoer van vers drinkwater en het tekort hieraan door ontbossing is inmiddels een levensbedreigend probleem.
Bescherming van het regenwoud: de cruciale rol van de lokale bevolking
Met het opvangcentrum sprak ik af dat ik me vooral zou inzetten voor de dagelijks verzorging van de dieren. Met ruim 100 geredde chimpansees was alle hulp welkom. Daarnaast zou ik me inzetten voor andere activiteiten van het centrum, waarin ze fors investeren: natuurbescherming en milieu-educatie voor schoolkinderen. Ik was op voorhand al onder de indruk van hun werkzaamheden. De lokale bevolking leren om hun leefomgeving en de wilde dieren te beschermen, het meegeven en begeleiden van duurzame alternatieven voor onder andere landbouw en de kinderen al van jongs af aan mee te nemen in de wetenschap dat het regenwoud vitaal is voor hun voortbestaan. Het is de manier om het verlies van biodiversiteit te stoppen. Inmiddels werkt Tacugama samen met 42 dorpen rondom regenwouden en rondom Freetown en heeft men meer dan 800 schoolkinderen die meedoen aan het educatieprogramma.
Een zorgelijk record: 8 geredde babychimpansees
Ik was nog geen week aan het werk in het centrum toen er iets gebeurde waardoor ik mijn tijd in Tacugama anders besteedde dan gepland. De hoofdverzorgster van de babychimpansees werd ziek en het centrum had dat jaar voor het eerst in haar bestaan 8 geredde baby’s om voor te zorgen. Normaal gesproken zijn er hooguit 1 of 2 baby’s in het centrum. Alle baby’s waren in beslag genomen van lokale handelaren, hoogstwaarschijnlijk bedoeld om als huisdier te houden. Heel erg zorgelijk, want je moet je voorstellen dat om 1 jonge chimpansee te bemachtigen, je eerst een hele familie moet afslachten. Chimpansees staan hun jong namelijk niet vrijwillig af. Tot overmaat van ramp werd er tijdens mijn verblijf nog een baby binnen gebracht, de 8 maanden oude Fifo. Van haar binnenkomst in het centrum maakte ik dit filmpje:
Nood breekt wet
In elk goed opvangcentrum heb je zo min mogelijk contact met geredde wilde dieren. Veiligheid en het niet overbrengen van ziekten aan elkaar staan voorop. Bovendien moeten de dieren leren met elkaar te leven en daarom is zo min mogelijk interactie met mensen belangrijk. Dit is ook het beleid van Tacugama. De baby’s worden allemaal 24/7 verzorgd door ‘ surrogaat-moeder’ Mama Posse en haar assistente. De verzorging is bijzonder intensief. Jonge chimpansees brengen namelijk in het wild de eerste jaren van hun leven heel dichtbij hun moeder door. Ze krijgen de borst tot ze 4 jaar zijn en blijven bij de moeder tot tenminste hun 9e jaar. In Tacugama breng je als babyverzorger dus de hele dag en soms ook nacht door met de jonge dieren. En toen Mamma P tijdens mijn verblijf ziek werd kreeg ik, tegen alle protocollen in, de exclusieve verzorging voor Fifo toebedeeld.
Fifo
Op elke beweging die ik maakte reageerde Fifo meteen. Voor een groot deel van de dag zat ze aan me vastgeklampt, maar af en toe trok ze de stoute schoenen aan en klom ze omhoog in een van de touwen in het verblijf waar we samen in zaten. Tot ik mijn voet bewoog of even het zweet van mijn voorhoofd veegde – het was behoorlijk heet met mijn pak, handschoenen en masker op in de quarantaine – want dan wist ze niet hoe snel ze weer naar me terug moest rennen. Maar Fifo was dapper en binnen twee weken klom ze al het hele verblijf door. Alles nog steeds binnen 1 meter afstand van mij. Als ik zelf ging lunchen of verrijking maakte voor de andere dieren, bracht ik Fifo naar een klein verblijf gevuld met dekens, waar ze kon gaan slapen.
Oefenbos
Mama Posse was in de laatste week van mijn verblijf in Tacugama hersteld. Iedereen was dolblij dat ze er weer was, de jonge chimpansees in het bijzonder. Het betekende namelijk dat ze weer elke middag naar het oefenbos gingen. De allerjongsten moesten nog even wachten, het was een ‘les’ voor de kleuters vanaf ongeveer 2 jaar. Omdat Fifo ‘s middags altijd een dutje deed, hielp ik Mama Posse in het oefenbos.
Bepakt en gezakt met twee kleuters ‘ de man’ liepen we elke middag in het bos. Je hoefde niet bang te zijn dat ze weg zouden lopen, want ook kleuters blijven in het wild nog steeds dichtbij de moeder. Je hoefde maar op te staan en de kleuters hingen alweer aan je been.
Het was heerlijk om tijd met de kleuters door te brengen in het bos. Als ware acrobaten slingerden ze in de bomen om vervolgens met een donderend geraas op de grond of bovenop elkaar te belanden. Voor mijzelf was de tijd in het oefenbos een moment van ontspanning. De verweesde dieren gelukkig met elkaar te zien spelen, maakte mijn dag weer goed.
Hulde aan Tacugama
Ik heb genoeg redenen om terug te keren naar Tacugama. Niet alleen om Fifo met haar nieuwe familie van een afstand te kunnen bekijken, maar ook om me meer te verdiepen in hun natuurbeschermings- en educatieprogramma. Want dit is erbij ingeschoten door de verzorging van Fifo.
Bij een bijzonder project kon ik echter wel aanhaken: het uitdelen van rugtassen, schoolkleding en lesgeld aan de kinderen die het slachtoffer zijn van de modderlawines. Met behulp van het lesgeld en kleding kunnen deze kinderen weer naar school. De dankbaarheid van de kinderen en hun familie – of surrogaatfamilie, want veel kinderen zijn hun gezin verloren met de modderstroom – was diep ontroerend.
En een van de vele redenen waarom dit centrum alle lof verdiend. Tacugama zorgt niet uitstekend voor chimpansees maar ook voor de bevolking. Met goede projecten om hun toekomst veilig te stellen, maar soms ook gewoon belangeloos, zeker als de nood hoog is. En dat terwijl ze zelf al elk dubbeltje moeten omdraaien om het centrum draaiende te houden.
Hulde. Hier kunnen een hoop mensen en bedrijven een voorbeeld aan nemen. Ook in onze ‘ westerse beschaving’.
Een prachtig filmpje van het werk van Tacugama, verteld door hun inspirerende directeur en oprichter is zeer de moeite waard om te bekijken:
©Animals Today Rowena Facee Schaeffer
