Veel vogels die we nu om ons heen zien, vinden hun oorsprong in Australië. Nadat miljoenen jaren geleden het supercontinent Gondwana opgedeeld was geraakt in Australië, Antarctica en Zuid-Amerika, bleef Australië ecologisch afgescheiden van het vasteland. Daardoor ontstond hier een opzienbarende diversiteit aan kleurige, lawaaiige, slimme en innovatieve vogelsoorten. De afkomst van de meeste vogels op aarde is bovendien te herleiden tot dit continent.
Er leven zo’n 830 soorten, en meer als je de omliggende eilanden meerekent. Dit is bijna 10 procent van het totaal aantal levende vogelsoorten ter wereld (circa 10.000). En zo’n 45 procent daarvan is inheems: die vogels komen nergens anders voor.
Oorsprong
Papegaaien, duiven en zangvogels kom je overal ter wereld tegen, maar hun roots liggen in Australië . Daarom zie je hier ook zoveel variatie in papegaaien – en duivensoorten , en hoor je ze werkelijk overal. Met hun kakofonie van gekrijs zijn zeker de papegaaien niet te missen. Volgens de bioloog Tim Low, auteur van het boek Where Song Began, leven er alleen al in de provincie New South Wales bijna net zoveel papegaaien als in Afrika en Azië bij elkaar.
Bron van vogelgezang
Op aarde vormen zangvogels een reusachtige groep: er zijn zo’n 5.000 soorten. Denk aan roodborstjes, (spot)lijsters en Vlaamse gaaien op het noordelijk halfrond en eksters, prieelvogels en liervogels in Australië. In de 20ste eeuw was de heersende mening onder ornithologen dat de meeste vogelgroepen zich in het noorden hadden ontwikkeld, waarna ze zich verspreidden over Australië. Dit kwam voort uit de theorie van 19e-eeuwse naturalisten dat Australië een leeg land was, klaar om bewoond te gaan worden door al het moois uit het noorden.
Oud, ouder… oudst
Fossielen vinden in Australië is een uitdaging in vergelijking met andere gebieden. Bovendien zijn er nauwelijks vogelfossielen over. De kleine lichte botten van de dieren ware ideaal om te vliegen, maar ook ideaal om snel te vergaan. Toen onderzoekers uiteindelijk toch botten van zangvogels ontdekte, bleken die 54 miljoen jaar oud te zijn: veel ouder dan fossielen uit andere werelddelen.
Dankzij onderzoek in de jaren 80 van de vorige eeuw drong geleidelijk het besef door dat Australië de grootste genetische diversiteit van zangvogels heeft. Toch wees men wereldwijd langdurig het idee af dat zangvogels oorspronkelijk van dit continent afkomstig waren.
Uiteindelijk nam een grootschalig onderzoek naar 100 soorten uit 25 landen, in 2016 gepubliceerd in Nature Communications, alle twijfel weg. Dit onderzoek toonde namelijk aan dat zangvogels 33 miljoen jaar geleden waren ontstaan in Australië, en zich pas na 10 miljoen jaar verspreidden over de aarde.
Voedsel verdedigen
De Australische eucalyptus- en theeboombossen hebben bijgedragen aan de evolutie van vogels op het continent. Op de nectar in eucalyptusbloesems, bijvoorbeeld, kwamen allerlei soorten honingeters af. Bioloog Low legt uit dat dit zelfs de reden kan zijn dat er zo veel lawaaiige Australische exemplaren bestaan: vogels zoals tuinhoningeters en regenbooglori’s zetten hun stembanden in om deze onovertroffen voedselbron te bewaken en kapers weg te jagen.
Ingenieurs van het ecosysteem
Hun evolutie is niet het enige dat Australische vogels uniek maakt. Ze hebben ook een grote invloed op hun leefomgeving. Duiven, jufferduiven en kasuarissen zijn onmisbaar omdat ze de zaden van fruitbomen verspreiden. Liervogels voorkomen bosbranden omdat ze gevallen bladeren verplaatsen en zo natuurlijke brandgangen creëren. En een enorm aantal vogels zorgt voor bestuiving.
Unieke exemplaren
Australiërs zijn er trots op dat twee van ’s werelds grootste en zwaarste loopvogels op hun continent leven: de kasuaris en de emoe. Deze dieren hebben nog een aantal uiterlijke kenmerken van hun voorouders, de dinosauriërs. Waarschijnlijk kwamen vergelijkbare loopvogels in grote getalen voor op Gondwana.
En dan is er natuurlijk nog de kookaburra, samen met de kangoeroe en de koala hét symbool van Australië. Deze grootste ijsvogels ter wereld produceren een geluid dat het beste te omschrijven is als het lachen van apen of mensen. Daarom noemt men het dier ook wel lachvogel.
Dus ga je ooit op reis naar Australië, vergeet dan je vogelgids niet. Overal waar je komt, zul je prachtig (en vaak luidruchtig) vogelgezang horen, en het is geweldig om deze bijzondere dieren te ontdekken.
Bron: The Guardian © Animals Today Anne Douqué
