De Arctische Oceaan verliest enorme hoeveelheden methaan, een belangrijk broeikasgas, als het zee-ijs verdwijnt. Op deze manier versterkt de opwarming van de aarde zichzelf.
Het hoge noorden houdt enorme hoeveelheden broeikasgassen als koolstofdioxide en methaan vast. Al langer bekend was dat door opsmelting van de permafrostbodem een enorm reservoir van broeikasgassen wordt vrijgelaten in de atmosfeer. Ook is methaan gevonden in natte gebieden en kuststreken rondom de Noordpool.
Nu blijkt dat het methaan diep op de Arctische Oceaan ook snel vervluchtigt in de atmosfeer. In de jaren zeventig was al ontdekt dat het oppervlaktewater van de Noordelijke IJszee veel methaan vasthoudt. Recent bleek tijdens meetvluchten naar concentraties broeikasgassen in de atmosfeer, boven bekende methaanbellen 2 milligram per vierkante meter per dag te vervluchtigen.
Het gas lijkt te ontsnappen via spleten in het ijs of op plaatsen waar het ijs was verdwenen. Het methaan wordt geproduceerd door bacteriën. In warmer water reageert het methaan met zuurstof of wordt afgebroken door andere bacteriën. In de Noordelijke Ijszee bleef het gas onder de ijskap gevangen in de bovenste waterlagen, maar het verdampt in de atmosfeer als de ijslaag openbreekt.
De effecten van de opwarming van de aarde zijn boven de Poolcrikel zeer sterk. Waar gebruikelijk de ijskap zich na de zomerdooi herstelde, blijkt sinds 2007 een kantelpunt te zijn bereikt. De ijskap neemt definitief af in omvang. Juist die zichzelf versterkende effecten maken de toekomst erg grimmig. Ook de permafrost verdwijnt zeer snel en Katey Walter, een ecoloog van de universiteit van Fairbanks, Alaska zag in 2009 dat meren in Siberië in drie jaar tijd vijf keer groter waren geworden.
Wetenschappers speculeren niet alleen over een stijgende zeespiegel als ergste gevolg van verdwijning van ijs. Veranderende weerpatronen en aanvoer van warmer water door de Golfstroom zouden bijvoorbeeld kunnen leiden tot dooi van de Groenlandse zeebedding, waardoor zeer grote bodemverschuivingen kunnen optreden met tsunami’s tot gevolg. En ook door dit soort reuring kunnen weer meer reservoirs van broeikasgassen worden opengebroken.
Canadese teerzanden
Onlangs waarschuwde James Hansen, NASA’s meest gezaghebbende klimaatwetenschapper voor de verdere exploitatie van de Canadese teerzanden:
“The concentration of carbon dioxide in the atmosphere has risen from 280 parts per million to 393 parts per million over the last 150 years. The tar sands contain enough carbon — 240 gigatons — to add 120 parts per million“
Alleen het verstoken van deze bron van olie stijgt de concentratie koolstofdioxide tot boven de 500 deeltjes per miljoen en komt de atmosfeer op een niveau hoger dan in het Plioceen, 2,5 miljoen jaar geleden, toen de zeespiegel zo’n vijftig meter hoger lag. Tel daarbij op de dagelijkse mondiale uitstoot en dus het extra vrijgekomen methaan door deze Arctische opwarming en de gevolgen zullen desastreus zijn, zo verwachten vele klimaatwetenschappers.
“Twenty to 50 percent of the planet’s species would be driven to extinction. Civilization would be at risk.”
Voorspelt Hansen, zonder daarin het huidige verlies aan soorten mee te calculeren, zoals onlangs in het Living Planet Report 2012 van het WNF is geschetst.
Olie
Ondertussen staan landen als Canada, Rusland en Noorwegen te trappelen om de olievoorraden in de Noordelijke IJszee aan te boren. De United States Geological Survey schat dat er zo’n 412.2 miljard vaten onontdekte olie en gas onder de Arctische Zee verborgen ligt. De Canadese overheid veilt op dit moment vergunningen voor een gebied van 10.000 km2 voor onderzoek en Shell wacht op een vergunning van de Verenigde Staten om te gaan boren in zes bronnen nabij Alaska. Gazprom heeft inmiddels een boorplatform de Russische Pechorazee in gestuurd.
De eerste zorg bij olie- en gaswinning boven de Poolcirkel is echter niet eens aanjaging van klimaatverandering. Voor de mens kent het gebied zware uitdagingen om in te werken, laat staan om vervuiling te voorkomen of op te ruimen. Daarnaast is de Noordpool het theater van verschillende machten die elkaar in evenwicht houden, maar die ook snel tegenover elkaar kunnen komen te staan, wat een effectief risicomanagement in de weg staat.
Vanuit natuurlijk perspectief heeft de ecologie van het Arctische Gebied weinig weerstand voor vervuiling en een kleine ramp kan verwoestende gevolgen hebben. Toenemende menselijke activiteit kan ander leven in de kou eenvoudig onmogelijk maken.
Het goede nieuws is misschien dat het allemaal nog niet zo’n vaart loop. Senior onderzoeker Charles Emmerson van de Engelse denktank Chatham House zegt over de exploitatie van het Noordpoolgebied:
“[…] the Arctic has increasingly come into focus for some companies, and countries, as a zone of economic and strategic opportunity. But we’re a very, very, long way from the Arctic becoming a cold Saudi Arabia or a northern Panama Canal.”
Hier is het rapport van Chatham House te vinden.
Bron ©PiepVandaag Barry Wijnandts
