Het verband tussen dierenmishandeling en geweld tegen mensen is al decennialang bekend bij gedragsdeskundigen en rechercheurs, maar het blijft een onderbelicht fenomeen in onze samenleving. Op het eerste gezicht lijkt het misschien vergezocht: wat heeft het schoppen van een kat of hond te maken met huiselijk geweld? De realiteit is echter dat deze connectie veel dieper gaat dan de meeste mensen beseffen en dat geweld tegen dieren een bewezen voorbode is van meer geweld. Uit internationaal onderzoek blijkt dat maar liefst 70 procent van de gewelddadige criminelen eerst begon met het mishandelen van dieren. Deze statistiek alleen al zou als een alarmbel moeten fungeren voor onze maatschappij.
In Nederlandse woonwijken spelen zich dagelijks drama’s af die meestal verborgen blijven voor de buitenwereld. Een buurman die zijn hond slaat, een tiener die zwerfkatten martelt; het zijn geen op zichzelf staande incidenten, maar vaak de eerste tekenen van een veel groter probleem.
Experts over dierenmishandeling als voorbode
Gedragsexperts Nienke Endenburg en André Assink wijzen erop dat dierenbeulen significant vaker doorgroeien naar geweld tegen mensen. Het dier dient als een soort ‘oefenobject’, waarbij de dader zijn behoefte aan macht en controle kan botvieren op een weerloos slachtoffer. Deze escalatie is geen toeval: het vermogen tot empathie wordt systematisch afgestompt, terwijl de drempel voor geweld steeds lager wordt.
De psychologie achter dit fenomeen is complex maar veelzeggend. Dierenmishandeling op jonge leeftijd kan wijzen op ernstige emotionele problemen, traumatische ervaringen of een gebrek aan empathisch vermogen. Kinderen die getuige zijn van dierenmishandeling of zelf dieren mishandelen, hebben een verhoogd risico om later gewelddadig gedrag te vertonen. Psychologen zien dit als een belangrijke rode vlag die directe interventie vereist. Het is een schreeuw om hulp die we niet mogen negeren.
Volgens kinder- en gezondheidspsycholoog Nienke Endenburg is er veel te weinig aandacht voor de link tussen dieren- en mensenmishandeling. Endenburg promoveerde op onderzoek naar de relatie tussen mens en dier aan de faculteit diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht. Ze onderzoekt de relatie tussen mens en dier al sinds 1991 en maakt onderdeel uit van het Landelijk Expertisecentrum Dierenmishandeling (LED).
Als je bij me weggaat, maak ik de hond af
Dierenmishandeling gaat vaak hand in hand met huiselijk geweld. In gezinnen waar huisdieren worden mishandeld, is het risico op kindermishandeling en partnergeweld vijf keer zo hoog. Het huisdier wordt gebruikt als chantagemiddel. Slachtoffers blijven hierdoor langer in een gewelddadige relatie, uit angst voor wat er met hun geliefde huisdier zou kunnen gebeuren. Uit onderzoek blijkt dat 48 procent van de vrouwen in blijf-van-mijn-lijfhuizen hun vlucht uit een gewelddadige situatie heeft uitgesteld vanwege zorgen om hun huisdier. Dit schrijnende gegeven toont aan hoe dierenmishandeling wordt ingezet als instrument van controle en manipulatie.
.
.
De impact op kinderen die opgroeien in dergelijke situaties is bijzonder zorgwekkend. Ze leren dat geweld een acceptabele manier is om problemen op te lossen of macht uit te oefenen. Deze kinderen vertonen vaak zelf ook wreed gedrag tegenover dieren, waarmee een nieuwe cyclus van geweld wordt ingezet. Hulpverleners benadrukken dat vroege interventie essentieel is om deze vicieuze cirkel te doorbreken. Geweld tegen dieren moet daarom standaard beschouwd worden als voorbode van meer gewelddadig gedrag.
Politie en Dierenbescherming zijn zich steeds meer bewust van deze donkere schakel. Ze werken nauwer samen en delen informatie over verdachte situaties. In verschillende regio’s zijn speciale task forces opgericht die zich richten op de link tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld. Agenten worden getraind om bij meldingen van dierenmishandeling ook alert te zijn op andere vormen van geweld binnen het huishouden. Want wie vandaag een konijn martelt, kan morgen wel eens een mens als doelwit kiezen. Door dierenmishandeling in een vroeg stadium te herkennen en aan te pakken, kunnen we mogelijk erger voorkomen.
Voorbode van meer geweld
Verschillende landen hebben al wetgeving ingevoerd die deze link erkent. In sommige Amerikaanse staten is het verplicht om bij gevallen van dierenmishandeling ook onderzoek te doen naar mogelijk huiselijk geweld, en vice versa. Nederland loopt hierin nog achter, hoewel er steeds meer stemmen opgaan voor een vergelijkbare aanpak. Experts pleiten voor een centraal registratiesysteem waarin zowel dierenmishandeling als huiselijk geweld wordt bijgehouden, zodat patronen sneller kunnen worden herkend. Tot nu toe werden straffen te laag ingezet, aldus Nienke Endenburg:
”Rechters denken vaak: zo’n hond of kat, wat zal die waard zijn, 100 euro? Dan doen we een taakstraf. Ze weten niet van de link tussen mishandeling van mens en dier en acteren daar niet op, kijken niet breder maatschappelijk. We zijn er nog lang niet, met het bewust maken. Dat is niet kwaadwillend, maar puur onwetendheid.”
.
André Assink is het volledig met Endenburg eens: meer aandacht is nodig. Hij deed zelf onderzoek naar verdachten die terechtstonden voor dierenmishandeling:
”65 procent had ook andere zaken op z’n kerfstok, van huiselijk geweld tot voetbalgeweld en andere zaken. We proberen hier al jaren aandacht voor te krijgen. Dat lukt steeds beter.”
Maar de belangrijkste rol ligt misschien wel bij ons allemaal. We moeten onze ogen niet sluiten voor dierenleed in onze omgeving. Dat vreemde geluid bij de buren, die angstige hond die wegduikt als zijn baasje in de buurt komt, die tiener die steeds gewelddadiger gedrag vertoont tegenover dieren – het kunnen signalen zijn van een groter probleem. Veel mensen aarzelen om melding te maken van verdachte situaties, uit angst zich te vergissen of zich te bemoeien met andermans zaken. Maar deze terughoudendheid kan fatale gevolgen hebben.
Hulp
Gelukkig zijn er steeds meer initiatieven die hulp bieden. Speciale opvangcentra voor huisdieren van mensen die vluchten voor huiselijk geweld, hulplijnen waar mensen anoniem melding kunnen maken van dierenmishandeling, en preventieve programma’s op scholen die kinderen leren respectvol om te gaan met dieren. Deze initiatieven verdienen onze volle steun, want ze vormen een cruciale schakel in het doorbreken van de geweldsspiraal.
.
.
In een beschaafde samenleving is geweld tegen de kwetsbaren – of het nu dieren of mensen zijn – nooit acceptabel. De donkere schakel tussen dierenleed en menselijk geweld doorbreken begint bij bewustwording, en bij de moed om niet weg te kijken als we onrecht zien gebeuren. Het vereist een gezamenlijke inspanning van politie, hulpverleners, beleidsmakers en burgers om deze problematiek aan te pakken. Alleen door dierenmishandeling serieus te nemen als waarschuwingssignaal, kunnen we effectief ingrijpen voordat het geweld escaleert naar menselijke slachtoffers.
Stille epidemie
Het is tijd om deze stille epidemie uit de schaduw te halen en er het licht op te laten schijnen dat het verdient. Want elk gered dier betekent mogelijk ook een gered mensenleven. De keuze is aan ons: kijken we weg, of durven we in actie te komen?
Bronnen:
- AD
- GGD Haaglanden
- Huiselijkgeweld.nl
- LEB
- Lees ook op AnimalsToday:
.
Ineke van Herwijnen: Radar voor huiselijk geweld en dierenmishandeling
©AnimalsToday.nl Marianne Miltenburg
