Erwin Vermeulen: De verwarrende wereld van de lijger 

Stel, je bent geboren uit twee soorten maar je behoort tot geen van beide. Stel, de soort van je moeder bestaat buiten de paartijd uit solitaire jagers, terwijl de soort van je vader in sociale familiegroepen leeft. Stel je voor dat de ene voorouder zwierf door de jungles, graslanden, moerassen en zelfs over de berghellingen van Azië, terwijl het leefgebied van de ander grotendeels beperkt is tot de savannes van Afrika. Hoe verwarrend moet het erfgoed van de lijger zijn.

Een lijger is een hybride kruising tussen een mannelijke leeuw en een vrouwelijke tijger; beide behoren tot het geslacht Panthera, maar tot de soorten leo en tigris respectievelijk. De hybride tigon (tion, tigron, tiglon) komt voort uit een mannetjes tijger en een vrouwtjes leeuw.

De lijger is de grootste van alle katachtigen; volwassen zijn ze vaak groter en zwaarder dan beide oudersoorten. Men denkt dat dit het gevolg is van een evolutionaire voortplantingsstrategie. In een groep leeuwen, waar meer dan één mannetje zou kunnen paren met een enkel vrouwtje, geven de mannetjes een groeibevorderend gen door aan hun kroost om harder te groeien dan hun concurrenten, terwijl op hun beurt leeuwinnen ter compensatie een groeiremmende gen toevoegen. Tijgers, in tegenstelling, zijn solitaire dieren. Een vrouwtje zal over het algemeen slechts paren met één mannetje zonder een biologische noodzaak voor groeibevorderende en remmende genen, waardoor lijgers groot groeien, terwijl de grootste tigons niet groter worden dan een vrouwtjes tijger.

Geografie
Leeuwen en tijgers zijn van elkaar gescheiden door ongeveer zeven miljoen jaar evolutie. Lijgers bestaan alleen in gevangenschap omdat de leefgebieden van de oudersoorten elkaar niet overlappen in het wild. Historisch bereikte het leefgebied van de Aziatische leeuw, nu beperkt tot het Gir National Forest van India met ongeveer 500 resterende individuen, die van de tijgers wel en verhalen over lijgers in het wild bestaan. Deze mythen worden meestal gepropageerd door lijgerfokkers in de Verenigde Staten in een poging om hun praktijken te rechtvaardigen. Er is echter geen wetenschappelijk bewijs om deze beweringen te ondersteunen.

Craig Packer, directeur van het Lion Research Center van de Universiteit van Minnesota, zei in een 2012 National Geographic artikel:

“Niet alleen zijn wilde leeuw en tijger populaties van elkaar gescheiden door de geografie, maar er zijn daarnaast bepaalde gedragsmechanismen die voorkomen dat de twee soorten paren. […] Als een tijger zou proberen te paren met een leeuwin zou deze snel door de andere leeuwen worden verjaagd.”

Hybride dieren komen wel degelijk voor in de natuur. Er is wetenschappelijk bewijs voor blauwe/gewone vinvis hybriden, grizzly/ijsbeer hybriden en Galapagos zee/land leguaan hybriden, om een paar voorbeelden te noemen, maar deze zijn zeldzaam en vaak steriel. Er is geen bewijs dat lijgers ooit hebben bestaan in het wild.

Leeuw-tijger hybriden werden in ieder geval eind 18e, begin 19e eeuw gecreëerd in India en afgebeeld op enkele schilderijen en gravures uit die tijd. Twee lijger welpen, geboren in 1837, werden getoond aan de Britse koning Willem IV en zijn opvolger Koningin Victoria. De Duitse dierenhandelaar en circus eigenaar Carl Hagenbeck ‘bezat’ ten minstens twee lijgers, geboren in zijn dierentuin Hagenbeck’s Tierpark in Hamburg in mei 1897. In 1935 werden vier lijgers uit twee nesten grootgebracht in de Zoological Gardens van Bloemfontein, Zuid-Afrika. Shasta, was de eerste Amerikaanse lijger. Ze werd geboren in de Hogle Zoo in Salt Lake City op 14 mei 1948 en stierf in 1972 op 24-jarige leeftijd.

Heden ten dage wordt in de Verenigde Staten het grootste aantal lijgers gehouden, ongeveer 30, gevolgd door China met misschien 20. Zuid-Korea, Duitsland, Rusland en Zuid-Afrika hebben elk een aantal lijgers. Er bestaan er waarschijnlijk minder dan 100 wereldwijd.

Lijgers en tigons werden lang als steriel beschouwd, maar in ieder geval enkele vrouwtjes lijgers hebben nakomelingen voortgebracht. In september 2012 meldde de Russische Novosibirsk Zoo de geboorte van ‘liliger’ Kiara, geboren uit een lijger moeder en leeuw vader.

Uiterlijk
Lijgers hebben een tijgerachtig gestreept patroon vaag zichtbaar op de leeuwkleurige ondergrond. De buikstreek kan gevlekt zijn; vlekken afkomstig van de leeuw ouder, maar meestal slechts duidelijk op leeuwenwelpen. Een mannelijke lijger kan bescheiden leeuwachtige manen hebben en de tijger oorvlekken en tijger ‘bakkebaarden’ zijn soms wel en soms niet aanwezig in beide geslachten zijn. Lijgers ‘chuffen’ (een ronkend begroetingsgeluid geproduceerd door uitademen door de neus) als een tijger en brullen als een leeuw, maar dan zonder de leeuw ‘grunt’ aan het eind. Ze erven meestal de liefde voor water van de tijger.

Namibia
Een van de lijgers in de foto’s, Namibia, kwam naar het Wildlife Waystation opvangcentrum waar deze foto’s zijn gemaakt, na de grootste reddingsoperatie in haar geschiedenis die deze vrouwtjes lijger en vele andere grote katachtigen bevrijden uit een krakkemikkige faciliteit met behuizingen gemaakt van kippengaas en multiplex in de buurt van Lava Hot Springs, Idaho, de zogenaamde Ligertown Game Farm.

Op woensdag 20 september 1995 verwondden enkele van de grote katten in de instelling de ‘eigenaren’ Bob Fieber en Dotti Martin en ontsnapten aan hun kooien met kniediepe uitwerpselen, rottend voedsel en botten. Er waren voorraden noch personeel beschikbaar om de dieren met verdovingspijlen uit te schakelen en de autoriteiten brachten achttien van de ontsnapten dieren om. Nadat het Wildlife Waystation was ingelicht en de medewerkers de 800 mijl hadden afgelegd, werden vierentwintig leeuwen, waarvan er één slechts zes dagen oud was, en drie lijgers gered en deze maakten de reis terug naar Californië.

Namibia werd ontdekt verstopt onder een bundel oud tapijt in een kamer die in eerste instantie als leeg beschouwd was. Toen het tapijt werd aangeraakt, in de woorden van Wildlife Waystation oprichter Martine Colette, “explodeerde Namibia en cirkelde de kamer op plafondhoogte.” Waarschijnlijk als gevolg van de ervaringen gedurende haar eerste levensjaren heeft Namibia nooit haar vertrouwen herwonnen in mensen in het algemeen.

Hoewel door willekeurige inteelt en erbarmelijke omstandigheden veel van de dieren met misvormingen en gezondheidsproblemen kampten, zijn een aantal van hen vandaag, 20 jaar later,  nog altijd in leven, met inbegrip van Namibia, die op het moment van redding al volgroeid was en nu tenminste 23 jaar oud moet zijn.

Ariana
De andere lijger bij Wildlife Waystation, Ariana, werd hier gebracht in 1994 voor een permanent verblijf, nadat haar voormalige eigenaar, een inwoner van de staat Oregon, niet meer voor haar kon zorgen. Ze kwam samen met haar goede vriend Sandora, een Bengaalse tijger. Sandora is sindsdien overleden, maar Ariana, hoewel niet langer een ‘kitten’ met haar 24 jaar, is nog steeds de lieve, mooie dame die ze altijd is geweest. Paula Dorf Cosmetics vernoemde een lippenstift naar haar.

De situatie bij Ligertown in 1995 was mogelijk dankzij de lakse wetten die het bezit en de handel in exotische dieren ‘regelden’ en door het vrijwel ontbreken van dierenwelzijn wetten in de VS. Helaas is er sindsdien weinig gedaan om de wetgeving te verbeteren en dat werd duidelijk toen in oktober 2011, 56 dieren, waaronder 18 Bengaalse tijgers en 17 leeuwen, werden losgelaten uit de Muskingum County Animal Farm in Ohio door eigenaar Terry Thompson, waarna deze zichzelf doodgeschoten. Ten minste 48 dieren werden bijgevolg vernietigd door de autoriteiten.

Aantallen
Als gevolg van de beperkte controle van de federale en staats overheden over het houden van exotische katten in gevangenschap, is het totale aantal leeuwen en tijgers in de Verenigde Staten niet bekend, maar naar schatting lopen de cijfers in de tienduizenden. China heeft ook een grote tijger bevolking in gevangenschap, gefokt en gedood voor de ’traditionele geneeskunde’ industrie.

Tegelijkertijd zijn de wilde populaties in verval als gevolg van het verlies van leefgebied, stroperij en andere conflicten met mensen en een versnipperde verspreiding. Volgens de beoordeling voor de IUCN Rode Lijst van Bedreigde Soorten, heeft de leeuwen bevolking een reductie ondergaan van ongeveer 43% in de afgelopen 21 jaar. Hun aantal wordt geschat op tussen de 23.000 en 39.000 volwassen individuen. Voor de tijger registreert de IUCN een daling van meer dan 50% over de laatste drie generaties. Het geschatte aantal volwassen individuen ligt tussen 2154 en 3159 in een sterk gefragmenteerde populatie.

Sommigen rechtvaardigen het fokken van deze dieren in gevangenschap als natuurbehoud, maar zelfs als er al een voornemen bestaat om deze dieren in het wild uit te zetten, (en die intentie is er meestal niet; exploitatie voor winst, ‘groengewassen’ als educatie, is vaak het doel), zijn er zeer weinig legitieme herintroductie programma’s. Vaak is er gewoonweg geen plaats voor deze dieren om heen te gaan zonder eerst de bescherming en herstel van hun leefgebied en de creatie van corridors tussen de gefragmenteerde populaties. Dat is de werkelijke, noodzakelijke natuurbescherming waar de inspanningen en het geld naartoe moeten.

Natuurbehoud
In termen van natuurbehoud zijn lijgers irrelevant. De lijgers die zijn gecreëerd kunnen hun bestaan, goed verzorgd, uitleven in opvangcentra zoals Wildlife Waystation. Geen nieuwe zouden mogen worden geschapen, gefokt voor een leven in gevangenschap, om winst te genereren om de menselijke hebzucht te bevredigen.

De overkoepelende organisatie voor dierentuinen en aquaria in Amerika, de Association of Zoos and Aquariums (AZA), is geen voorstander van lijgers, aldus woordvoerder Steve Feldman, maar sommige AZA dierentuinen hebben ze in het verleden tentoongesteld. Een ander AZA woordvoerder Jane Ballentine, zei dat geaccrediteerde dierentuinen de praktijk van het mengen van twee verschillende soorten afkeuren. “Het scheiden van de twee soorten is altijd standaard procedure geweest”, zei ze.

We hebben het Cartesiaanse idee van niet-menselijke dieren als eenvoudige, gevoel- en emotieloze automaten achter ons gelaten, evenals het Bijbelse geloof in een uitbuiten-zoals-we-willen heerschappij over andere soorten. Met steeds strengere wetgeving inzake dierenwelzijn, de langzame erkenning van dierlijke cultuur in, bijvoorbeeld, het gebruik van werktuigen en communicatie, en met de opkomende concepten van niet-menselijke persoonlijkheid en dierenrechten, kan het opzettelijk fokken van hybriden die geen plaats hebben in de natuur, alleen worden beoordeeld als onethisch en dient te worden verboden.

©PiepVandaag.nl Erwin Vermeulen