De biodiversiteit op aarde holt achteruit. De huidige manier van natuurbescherming blijkt verre van effectief. Volgens een nieuw VN-rapport vraagt deze forse achteruitgang om een totaal andere aanpak. Willen we het tij nog keren dan is een fundamentele gedragsverandering noodzakelijk.
Dit rapport, opgesteld door wetenschappers van het Intergouvernementeel Platform voor Biodiversiteit en Ecosysteemdiensten (IPBES), laat zien dat symptoombestrijding niet werkt om de achteruitgang van de natuur tegen te gaan. Deze huidige manier van natuurbescherming werkt zelfs averechts. Niet de symptomen maar de oorzaken moeten worden aangepakt. En dat vraagt om een fundamentele gedragsverandering van de mens.
Niet nagekomen afspraken
De 196 lidstaten van de Verenigde Naties hebben al meerdere malen doelen gesteld om de achteruitgang van de natuur tegen te gaan. In 2022 spraken ze in het Kumming Montreal-akkoord af ten minste 30 procent van het aardoppervlakte te beschermen in 2030. Dit verloopt echter te traag: sinds 2020 kwam er slechts 0,5 procent beschermd oppervlakte bij.
.
.
Nog zorgwekkender is dat Nederland, samen met enkele andere landen, heeft nagelaten de afgesproken plannen in te dienen voor de Biodiversiteitstop afgelopen oktober in Colombia. Deze plannen moesten beschrijven hoe ons land het verlies aan biodiversiteit wil aanpakken. Bovendien heeft Nederland geen regeringsleider naar de top gestuurd, wat tevens een gemiste kans was om verantwoordelijkheid te tonen en internationale samenwerking te bevorderen.
.
Gebrek aan motivatie
Uit het VN-rapport komt dan ook naar voren dat er in de lidstaten sprake is van een te lage motivatie om daadwerkelijk iets te doen aan de achteruitgang van de natuur. De wetenschappers hebben de onderliggende oorzaken onderzocht om erachter te komen hoe dit probleem kan worden aangepakt.
Het rapport laat drie hoofdoorzaken zien die direct invloed hebben op natuurverlies. Esther Turnhout, hoogleraar aan de Universiteit Twente en één van de auteurs die meeschreef aan het rapport, zegt hierover:
“…De eerste is de dominantie van specifieke mensen over de natuur en andere mensen. De tweede oorzaak is de concentratie van macht en geld en kapitaal. Dat leidt tot overproductie en overconsumptie. En ook tot obstructie: de gevestigde belangen zetten in op lobby, misinformatie en machtsbehoud.
En de derde oorzaak is het individualisme en het materiële kortetermijndenken.”.
Vicieuze cirkel
De mens schiet zichzelf eigenlijk in de voet. Het rapport stelt dat biodiversiteit – de rijkdom en verscheidenheid van al het leven op aarde – op elk niveau afneemt, van mondiaal tot lokaal, en in elke regio. Deze voortdurende achteruitgang van de natuur, grotendeels als gevolg van menselijke activiteiten, waaronder klimaatverandering, heeft dan ook weer directe en ernstige gevolgen voor voedselzekerheid en -voeding, waterkwaliteit en -beschikbaarheid, gezondheid en welzijn, veerkracht tegen klimaatverandering en bijna alle andere bijdragen van de natuur aan de mensheid. Gedragsverandering zou een overlevingsinstinct moeten zijn, maar de mens zit vast in patronen.
.
VN: Aanpak klimaatcrisis en bescherming diersoorten moeten samengaan
Kortetermijndenken en -doen
Op korte termijn zie je dat dat kinderen een hogere levensverwachting en een betere overlevingskans hebben door, onder andere, een toename in voedselproductie en betere toegang tot voedsel. Echter worden verschillende ziekten in verband gebracht met biodiversiteitsverlies, ongezonde voeding, gebrek aan schoon water, vervuiling en klimaatverandering. Dit komt door vervuilende landbouwsystemen die bijdragen aan biodiversiteitsverlies, overmatig waterverbruik, vervuiling en klimaatverandering. Turnhout zegt hierover:
“We zouden moeten ophouden met het subsidiëren van de vernietiging van de natuur. Dat is geen verrassing: het staat al in talloze eerdere rapporten. Nu geven we veel meer geld uit aan de vernietiging van de natuur dan aan de bescherming ervan. Denk aan de subsidies op landbouw, visserij en ook olie en gas.”
Een belangrijke conclusie uit het rapport is dan ook dat wanneer men de huidige business as usual-trends blijft aanhouden, dit zal leiden tot ernstige negatieve gevolgen voor biodiversiteit, waterkwaliteit en menselijke gezondheid. Tegelijkertijd zal de klimaatverandering verergeren, waardoor de uitdagingen om wereldwijde beleidsdoelen te behalen alleen maar groter worden.
.
Effectieve gedragsverandering
Om effectieve reacties, beleidsmaatregelen en acties te bevorderen, benadrukt de Amerikaanse prof. McElwee, die meeschreef aan het rapport:
“Onze huidige bestuursstructuren en benaderingen schieten tekort om de complexe en onderling verbonden uitdagingen van versnelde milieuverandering en toenemende ongelijkheid aan te pakken. Gefragmenteerde en op zichzelf staande instellingen, samen met korte termijn-, tegenstrijdige en niet-inclusieve beleidsmaatregelen, bedreigen het behalen van wereldwijde ontwikkelings- en duurzaamheidsdoelen. Dit kan worden opgelost door over te schakelen op geïntegreerde, inclusieve, rechtvaardige, gecoördineerde en flexibele methoden.”
Het rapport introduceert meerdere concrete en goed doordachte stappen om beleidsmakers, gemeenschappen, het maatschappelijk middenveld en andere belanghebbenden te ondersteunen bij het identificeren van problemen en gedeelde waarden. Deze stappen helpen bij het gezamenlijk ontwikkelen van oplossingen voor rechtvaardige en duurzame toekomsten en worden gepresenteerd als een routekaart.
Er zijn toekomstscenario’s die positieve resultaten opleveren voor mensen. Prof. Harrison zegt hierover:
“De toekomstscenario’s met het grootse succes zijn die waarbij acties gericht zijn op duurzame productie en consumptie, gecombineerd met het behouden en herstellen van ecosystemen, het verminderen van vervuiling en het mitigeren en aanpassen aan klimaatverandering.”
Natuur-inclusief denken, niet mens-centraal
Dit rapport maakt duidelijk dat de mens zijn gedrag radicaal moet veranderen om de natuur te herstellen en te beschermen – en uiteindelijk ook zichzelf te beschermen. Het vraagt om andere keuzes: samenwerken met de natuur in plaats van ertegenin te gaan. Het betekent dat de mens niet langer zichzelf centraal stelt, maar deel uitmaakt van een groter geheel. Het is de vraag of de mens die gedragsverandering
Bronnen:
- Greenpeace
- IPBES
- NOS
- Volkskrant
- Lees ook op AnimalsToday:
.
Secretaris-generaal VN: Gevecht tegen de natuur is ‘onzinnig en suïcidaal’
©AnimalsToday.nl Mariska van Geelen
