De naam vogelgriep, ook wel aviaire influenza genoemd, zegt het zelf: het is een virus dat specifiek vogels treft. Maar de ziekte is allang niet meer exclusief voor vogels, want met grote sprongen treft de vogelgriep het ene zoogdier na het andere. Zeehonden, katten, zeeolifanten, ijsberen, zeeleeuwen, pinguïns, nertsen, koeien… allemaal moeten ze eraan geloven. Tot wijzelf aan de beurt zijn.
De lijst van niet-vogels die vogelgriep krijgen groeit gestaag. In de Amerikaanse staat Oregon is eind oktober ook het eerste varken positief getest op vogelgriep. Het varken deelde zijn leefruimte met besmette vogels. De besmette dieren zijn allemaal afgemaakt.
.
Mutatie vogelgriep in intensieve pluimveehouderij
Vogelgriep kent twee varianten: een variant die vogels niet ziekt maakt (laag-pathogene) en eentje die wel dodelijk is (hoog-pathogene, zoals H5N1). Oorspronkelijk kwam de hoog-pathogene vorm niet voor bij wilde vogels. Zo’n 40 jaar geleden ontdekten onderzoekers dat het onschuldige, laag-pathogene virus in stallen met veel kippen door middel van slechts één mutatie in een heel dodelijke ziekte kon veranderen zoals we die nu kennen. Naar grote waarschijnlijkheid is dit gebeurd op een pluimveebedrijf in China.
.
.
Viroloog Thijs Kuiken van de Erasmus Universiteit Rotterdam roept op om de intensieve manier van dierhouderij over een andere boeg te gooien:
“Als we geen intensieve pluimveehouderij hadden gehad, dan was de ernstige, ziekmakende vorm van vogelgriep ook nooit ontstaan.”
Funest
Ondertussen zijn we veertig jaar verder en is er nog niks veranderd aan de manier waarop dieren gehouden worden in de intensieve veehouderij in Nederland. Miljoenen dieren zijn ondertussen preventief afgemaakt. Als er een uitbraak is dan worden de dieren gedood, de schuren ontsmet en het ministerie van LVVN roept regelmatig een ophokplicht uit. Vervolgens worden de lege schuren weer gevuld met nieuwe dieren. Het riedeltje herhaalde zichzelf regelmatig over de afgelopen jaren. En zal ook de komende jaren blijven gebeuren. Er verandert niets en het inzicht dringt niet door dat dit funest gaat uitpakken. Zowel in Nederland als in andere landen.
.
.
Wat wel verandert en zich aanpast aan de situatie is het virus. Dat blijft zich ontwikkelen en is niet meer exclusief een bedreiging voor vogels. En in tegenstelling tot de opgesloten dieren, kan het virus wél ontsnappen. En zo worden wilde vogels ook weer besmet en die houden zich niet aan landsgrenzen of grensmuren. Klein Orkest zong terecht ‘En de vogels vliegen van West- naar Oost-Berlijn (…) Omdat ze soms in het Oosten, soms ook in het Westen willen zijn’. En zo krijgt het virus vrij spel, met dank aan de intensieve dierhouderij en de koppen in het zand.
.
Vaccinatie de oplossing?
Ondertussen is men wel gestart met het vaccineren van pluimvee. In Nederland is dit jaar een veldproef met eendagskuikens positief afgesloten. De volgende stap is een pilot, waarbij pluimvee op meerdere bedrijven wordt gevaccineerd tegen vogelgriep. Het ministerie van LVVN wil de pilot uitvoeren met een vaccin dat op de Europese markt is toegelaten. De voorbereidingen van de pilot zijn in volle gang. De verwachting was dat na deze zomer gestart zou worden met de pilot.
.
Gevaccineerde eenden in Frankrijk toch afgemaakt om vogelgriep
.
Hoe effectief vaccinatie in de praktijk zal zijn is zeer twijfelachtig. In Frankrijk kwam eind oktober bij een routine onderzoek naar voren dat gevaccineerde eenden op twee foie gras bedrijven in het noordwesten van Frankrijk besmet zijn met de hoogpathogene variant. En dit is niet de eerste keer. Begin januari van dit jaar werd er ook al vogelgriep vastgesteld bij gevaccineerde eenden in Frankrijk. Experts waarschuwden de afgelopen jaren al dat een vaccin niet de ultieme oplossing biedt. Zo kan een virus snel muteren waardoor een vaccin niet meer werkt. Daarnaast kan een enting mislukken waardoor het vaccin onvoldoende bescherming biedt.
.
Intensieve veehouderij petrischaal voor virussen
Het lijkt roeien tegen de stroom op en ook nog eens zonder riemen. Vaccineren van pluimvee zal enigszins helpen, maar lost het probleem uiteindelijk niet op. Het enige dat echt effectief zal zijn is stoppen met de intensieve veehouderij. De oorzaak aanpakken in plaats van de gevolgen. Keer op keer blijkt de intensieve dierhouderij een enorme petrischaal te zijn, in laboratoria gebruikt voor de kweek van bacteriën. In de grootschalige (pluim)veehouderij kunnen virussen op grote schaal toeslaan en zelfs muteren, zoals de vogelgriep heeft bewezen. Wat eerst een niet dodelijke ziekte was voor vogels, is door menselijk handelen een snel groeiende bedreiging voor heel veel andere diersoorten. Dat is niet alleen spelen met de levens van al deze dieren, maar ook voor de mens kan dit uiterst gevaarlijk blijken en dan spreken we van een zoönose.
.
Vogelgriep allang niet meer exclusief voor vogels
Viroloog Thijs Kuiken van de Erasmus Universiteit Rotterdam is voorstander van het vaccineren van pluimvee tegen de vogelgriep.
“Internationaal is ooit afgesproken dat er niet gevaccineerd zou worden, maar dat is in mijn ogen achterhaald. Tegenwoordig kan je het verschil tussen een gevaccineerde of een besmette vogel prima zien bij bloedonderzoek. Maar op de lange termijn moeten we inzien dat de intensieve manier van dierhouderij, met enorm veel dieren op een kluitje om heel veel redenen niet langer houdbaar is. Als we daar niet mee ophouden, komen we vanzelf weer een volgende uitbraak van vogelgriep of een nog onbekende ‘ziekte X’ tegen.”
Vogelgriep is niet meer exclusief voor vogels, maar gaat naar verwachting ook bij mensen aankloppen. Daarom is iedere beschikbare optie om de ziekte terug te dringen pure noodzaak. Vaccinatie houdt echter een achterhaald systeem in stand. Snel afbouwen van de intensieve dierhouderij is op termijn de enige veilige optie, zowel voor mens als dier.
Bronnen:
- BNNVARA
- Boerderij
- Pluimveeweb
- Rijksoverheid
- Vogelbescherming
- Meer over H5N1
- Lees ook op AnimalsToday:
.
©AnimalsToday.nl Mariska van Geelen
